Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Ta rzecz czekała na mnie sam już nie wiem ile lat, ale pewnie kilka ich dziesiątków, bo jeszcze w PRL do niej podchodziłem…. I teraz żałuję, bo wtedy satysfakcja z lektury byłaby jeszcze większa. Oczywiście nie jest to książka o żadnej tam Rosji w II połowie 18. wieku. To metaforyczny obraz sowieckiej rzeczywistości, gdzie regułą jest pomiatanie niżej stojących w hierarchii władz („czyny”!),połączone z czołobitnością wobec wyżej postawionych, gdzie władza cieszy się boskim nimbem a zamach na nią to nie jakiś tam zwykły bunt, ale świętokradztwo (świetny epizod z Pugaczowem - faktycznym poprzednikiem bolszewików). Nic się od tamtych czasów nie zmieniło i nie zmieni. Idealnym przykładem jest wspaniale opisana scena wręczenia aktu szlachectwa w dawnym Rewalu (Tallin) gen. Michelsonowi – „zwycięzcy Pułaskiego, pogromcy Pugaczowa”. Na tę uroczystość z udziałem lokalnych, prawie wyłącznie, jak to tam i wtedy, niemieckich dygnitarzy, zabiera on…. swych starych chłopskich rodziców. Z satysfakcją obserwuje, jak zgromadzeni po początkowym przerażonym zdumieniu, płaszczą się przed nim w jeszcze większym stopniu niż normalnie. „Dobre wychowanie w zwykłych sytuacjach przydaje pewności siebie, w niezwykłych pozbawia jej”. Michelson jest zachwycony początkową reakcją (jego rodzice z chałupy do pałacu zabrani chyba mniej): „Wściekłość jest na twarzach, w spojrzeniach, w pozach. (…) Ale przecież tu jestem, żeby budzić tę wściekłość. Jestem tu po to, żeby się nią napawać”. Interesująca to opowiastka, budząca żywiołową niechęć do każdego systemu, gdzie ścieżki awansu zależą generalnie od miejsca i stanu urodzenia. Czytelnik tak czy inaczej kibicuje Michelsonowi, temu nieszczęsnemu parweniuszowi, który wdzierając się na szczyty drabiny społecznej przejmuje z naddatkiem wszystkie wady tych, którzy tam są od dawna. I rzecz jasna działa na rzecz systemu, do którego w ramach pomsty na jednym z jego filarów się wdarł… Dodatkowy plus za moją ulubioną nielinearną narrację oraz wielogłos narratorów. A do tego smakowity, nieprzesadnie stylizowany język i zachwycający pluralis maiestatis…. Nieco cytatów …Swoją drogą, czy w wyższych sferach, w których obecnie się obracam, wielu jest takich, co się wzajem wynoszą pod niebiosa? O ile pamiętam, wśród stanów niższych rzeczy pod tym względem mają się chyba lepiej…. …Skąd się to bierze, że kobiety zachowują się swobodniej niż mężczyźni? Że to właśnie mężczyźni w sensie państwowym stanowią grupę bardziej rozważną (to znaczy bardziej zniewolniczałą)? …Wszystko robił dokładnie tak, jak mu polecono, nawet jeśli nie miał na to ochoty, robił też dokładnie wszystko, czego mu zabroniono, jeśli tylko miał na to ochotę.… …Większa znacznie zdolność przystosowania jest tym właśnie, co rożni człowieka od bydlęcia…. …Idioci, czy oni rzeczywiście sądzą, że wszystko zawsze dzieje się albo z takiego, albo z innego powodu? A nigdy z obu powodów naraz? ….Nie darmo tak machaliśmy łopatami, że z nas obu pot aż kapał, bo prawdę powiedziawszy, spociliśmy się wcale nie mniej niż ja...