Z jakiegoś powodu lektura ciągnęła mi się przez parę ładnych tygodni. Poza sporą gęstością prozy Krossa nie wykluczam, że była też inna, bardziej prozaiczna przyczyna - wydanie jest technicznie takie sobie, litery dosyć drobne, druk czasami niewyraźny, przez co trzeba się dodatkowo koncentrować na tym, co się czyta. Ale warto - o, stanowczo warto.

Jest to historia o młodości Baltazara Russowa, z czasów zanim napisał kronikę Liwonii. Kross tworzy jednocześnie portret everymana i człowieka niezwykłego, który nie mieści się w ustalonych podziałach społecznych na chłopów, kupców i szlachtę, na Niemców i nie-Niemców; jest dobrze wykształcony, potrafi przybrać pańską manierę, a jednocześnie czuje się związany z estońskim ludem i ziemią. Stara się pozostać wierny - tylko czemu? chyba sobie - i nie dać się przemielić przez żarna historii, walki mocarstw i ludów o Inflanty, spory wewnątrz rozwijającego się luteranizmu.

Jest w tej książce wrażliwość na rozmaitość krajobrazów i wyrazistość ludzi, jest też przekonująca atmosfera XVI-wiecznego Tallinna. Nie jestem pewna co do polskiego tytułu, widziałam angielskie tłumaczenie z estońskiego "Pomiędzy trzema plagami" i wydaje mi się bardziej sensowne, bo czarnej śmierci w książce jest jak na lekarstwo, za to Inflanty i sam Baltazar trwają w zawieszeniu między różnymi potęgami, z których każda ciągnie w swoją stronę.

Koniec końców lektura dosyć męcząca, ale warta zachodu.

Z jakiegoś powodu lektura ciągnęła mi się przez parę ładnych tygodni. Poza sporą gęstością prozy Krossa nie wykluczam, że była też inna, bardziej prozaiczna przyczyna - wydanie jest technicznie takie sobie, litery dosyć drobne, druk czasami niewyraźny, przez co trzeba się dodatkowo koncentrować na tym, co się czyta. Ale warto - o, stanowczo warto.

Jest to historia o...

Burzliwe rzeki renesansowego świata dały mi możliwość studiowania natury człowieka w tak wielkim zakresie, jak bardzo przesiąknięte humanizmem odrodzenie mi na to pozwalało. Wzloty i upadki ludzkiej woli stały się tematem głębokich rozważań, wartych przeczytania kilkuset stron historii o kimś, kto dochodząc do skraju przepaści, zawsze potrafił się w porę cofnąć. Widząc przełomy jego życia, podświadomie uczestniczyłem w wydarzeniach rozgrywających się zazwyczaj gdzieś nad Bałtykiem. Niejeden raz byłem świadkiem nadejścia sztormowej fali niesprawiedliwości, w której ogromie nikł butny opór słusznej sprawy. Jednak zawsze w tle wszystkich wypadków zawieszona była, przekazywana przez szlachetnych ludzi uniwersalna mądrość i prawda. To one nadały rytm powieści Jaana Krossa i podkreśliły, jak szerokie możliwości posiada człowiek.

Słodko-gorzki zapach goździków wciąż towarzyszy "Trzem biczom czarnej śmierci". Chociaż stanowi jedynie lekki miłosny podkład pod poruszaną problematykę społeczną, to jednak wypełnia luki w rozgrzanej od polityki historii XVI-wiecznych Inflant. Pośród bogobojnego strachu i głębokiej myśli o nieuchronności kary, pojawia się grzeszna radość i bliska jej namiętność uczuć. Nawet sama czystość augsburskiego wyznania nie powstrzymuje ludzkiego umysłu w próbach osiągnięcia gładkości, jaką tylko starożytni mogli się do tej pory szczycić. Jest się czego obawiać. Ponieważ nawet same wpływy Marcina Lutra i Filipa Melanchtona, sięgające północnych wybrzeży Morza Bałtyckiego, nie zasypią ludzkich podziałów, pośród których upokorzenie zamienia się miejscem z zazdrością i zemstą.

Pojawia się pytanie, kto tak naprawdę jest głównym bohaterem książki Krossa. Baltazar Russow, który z biednego chłopskiego stanu awansował do wyższych sfer? Czy też zdeptana społeczność, uzyskująca świadomość nędzy własnych praw? Czy w tej powieści pierwsze skrzypce grają ludzie? Czy może pożar ogarniający renesansowe umysły świadome własnej, tak długo skrywanej siły? Każdy interesujący się historią czytelnik z łatwością dopasuje odpowiedź do własnych potrzeb. Na tym polega możliwość wyboru. Moim zdaniem obie odpowiedzi będą poprawne i jedynie w zależności od postrzegania przez nas świata, wahadło prawdy wychyli się raz w jedną a raz w drugą stronę.

"Trzy bicze czarnej śmierci" zainteresowały mnie swoim stosunkiem preceptora do ucznia. Z wielką ciekawością zerkałem na tłumaczenia łacińskich zwrotów, których w tej książce nie brakuje. Jaan Kross zadbał o oprawę z pięknej wiedzy i sprezentował swojemu dziełu rzemieślnicze wykonanie, złożone z wielu wykształconych postaci. Spodobał mi się wątek młodzieńczej radości wynikłej ze zdobywania świata oraz szybkość następujących po sobie wydarzeń. Momentami widziałem górujący problem krzywdy i poniżenia godności. Natomiast czasami akcja książki bardziej przypominała przygodową powieść, niż opis Europy podczas reformacyjnej zawieruchy. Ta wielowątkowość jest jej ogromnym atutem i dlatego zachęcam wszystkich do przeniesienia się w czasy, kiedy ludzki umysł budził się ze średniowiecznej zimy.

Burzliwe rzeki renesansowego świata dały mi możliwość studiowania natury człowieka w tak wielkim zakresie, jak bardzo przesiąknięte humanizmem odrodzenie mi na to pozwalało. Wzloty i upadki ludzkiej woli stały się tematem głębokich rozważań, wartych przeczytania kilkuset stron historii o kimś, kto dochodząc do skraju przepaści, zawsze potrafił się w porę cofnąć. Widząc...