Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Od zawsze zazdroszczę Czechom bardzo wielu rzeczy, zwłaszcza tych, którymi się tak radykalnie od nas różnią, czyli kompletnego braku tzw. napinki, poczucia humoru na własny temat, wolności od okowów fanatyków religijnych i – nie na ostatku - poziomu czytelnictwa. Wie Hrabal, co mówi, gdy mówi: „Żyję w kraju, w którym już od dziesiątków pokoleń ludzie umieją czytać i pisać” (ponad 80 proc. czytających - nie to co u nasz). I to jest główna różnica – skoro wielu Polaków czyta od kilku pokoleń (to znaczy nie czyta - plus ci, którzy umieli czytać, ale przestali i „czytają”, głaszcząc to, co „czytają”). Jak każdy pisarz, Mistrz w znacznym stopniu wypuszcza się tu na bezdroża autokreacji. Nie można mu zatem za bardzo wierzyć, chyba że mówi: „Sam tworzę legendy na mój temat”. Tak czy inaczej, przyjemności lekturowej to nie odbiera (z jednym wyjątkiem: opowieści o zabijaniu kotów, mocno dziś degradującym – dlatego „tylko” 8). Szkoda tylko, że Mistrz tak dużo mówi o innych pisarzach, a tak mało o samym sobie, (choć to wszak jeszcze nie czasy kompletnego ekshibicjonizmu czerniących papier). Np. tylko mimochodem wspomina, że w czasie wojny już, już miał zginąć niczym słynny a mój ulubiony Miłosz Pipka... Szczegółów nigdy nie ujawnił, bo nie znosił ”bohaterstwa” – jak większość Czechow i mniejszość Lechitów. A jak widział nas? „Polacy lubią płakać, mają zresztą po temu powody, a jednocześnie są niebywale dumni. To właśnie jest interesujące u Polaków, że chociaż zawsze przegrywają, to jednak uważają się za zwycięzców, ponieważ przeklinają - i dlatego są wierzący - tego, kto ich pokonał; to Bóg musi się zemścić na nim za to, że przegrali wszystkie bitwy i wojny”. Nie mogę zapomnieć tego, co podkreślał gdzieś Paweł Huelle, wielbiciel/imitator czeskiego pisarza: wiadomość o jego śmierci była tego dnia pierwszą (sic!) w ”Wiadomościach” TVP. Miarą naszego upadku jest, że nie jest już możliwe, by wiadomość o zgonie jakiegokolwiek pisarza mogła zaczynać jakiekolwiek wiadomości w jakichkolwiek przekaziorach (nie łudźmy się, że np. z Myśliwskim – oby był z nami jak najdłużej - będzie inaczej)…. I jeszcze coś mnie silnie łączy z Hrabalem: „Nigdy, choć jestem prawnikiem, nie byłem wielbicielem państwa. Państwo to organizacja, piramida, tak musi być – ale żebym się z tego cieszył? Nie jestem też wielbicielem wojska”. Nieco cytatów, choć można byłoby przepisywać non stop… „Większość ludzi jest przekonana, że powinni robić coś całkiem innego niż to, czym się zajmują. Większość ludzi sądzi, że powinni być kimś innym, tylko nie wiedzą kim”. „Naród dojrzewa dopiero wtedy, gdy nauczy się śmiać z siebie, i z tego, co kiedyś opłakiwał i czego się bał”. „Ponieważ nie mamy dostępu do morza, jest nam obce to poczucie ogromu, którego można zaznać, kiedy się na nie patrzy. Każdy Środkowoeuropejczyk chce zobaczyć morze, a gdy je zobaczy, jest tym wstrząśnięty. Tak więc my zamiast tego morza musieliśmy mieć morze informacji”. „U nas, w Europie Środkowej, zawsze to, co gdzie indziej było rzeczą najzwyklejszą w świecie, uchodziło za wielkie wydarzenie. Dwie drobnostki - kiedy w Paryżu pierwsza kobieta jechała automobilem, to po prostu kobieta jechała automobilem; kiedy jednak w Pradze pierwsza kobieta jechała automobilem, to przyszło czterdzieści tysięcy ludzi. Bo to było olbrzymie wydarzenie”. „- Zdaje się, że jest pan ateistą, ale jednak stale pan szuka Boga, Skąd ten paradoks? - Spójrz przyjacielu...Poganie, nie znający wiary i prawdy... - Trafiłem? - Tak. Kartezjusz podaje przyczynę swego rozumowania i co pisze? Wątpię, więc jestem. Tylko ateista może zrozumieć, czym jest Bóg. Tylko negacja może ukazać pozytywne. Właśnie wątpiąc w istnienie Boga, uznaje pan Jego istnienie... Wątpi pan w Jego istnienie, ale on tutaj jest”. „Nie przepadałem za tzw. postępem, bliższa mi była idea spoczynku, a Schopenhauer jeszcze mnie w tym przekonaniu utwierdził”.. „Występowałem zawsze przeciw poglądowi, jakoby intelektualista zajmował najwyższą pozycję w społeczeństwie. Dla mnie pierwszymi są ludzi z dołów, z najniższych szczebli hierarchii społecznej, ci ludzie mówili mi zawsze o życiu znacznie więcej niż intelektualiści. Intelektualista zazwyczaj tylko wie, że coś istnieje, podczas gdy zwyczajny człowiek naprawdę to przeżył, a dla mnie punktem wyjścia zawsze jest przeżycie”. „Uświadomienie sobie przegranej to początek zwycięstwa. Ale świat składa się z samych zwycięstw, ludzie nie robią nic innego tylko zwyciężają, dlatego np. za wypadki samochodowe na całym świecie winę ponoszą zawsze ci drudzy a nie my”. „W miejscach, gdzie krzyżują się różne świadomości i języki, powstaje zawsze wielka literatura”. „Pisanie to nie tylko sposób na nudę, pisaniem człowiek próbuje leczyć się z melancholii”. „Lubię się śmiać właśnie dlatego, że potrafię również płakać”. „Patrzę życiu w oczy tak samo, jak na piękną kobietę – oglądam się za nią dopiero, kiedy mnie minie, gdy się oddali”. „Lubię kobiety, które trzymają się swoich partnerów jak niektóre ptaki czy zwierzęta”. „Za moich czasów istniała forma tak zwanych zaręczyn. Dziewczęta były zaręczone raz, drugi i za trzecim razem wychodziły za mąż. A dziś narzeczeństwem jest w gruncie rzeczy właśnie małżeństwo, dlatego ludzie żenią się i po trzy razy”. „Kiedy narzeczeni mieszkają gdzie indziej, to spotykają się tylko wtedy, gdy są pięknie ubrani i niemal programowo przygotowani. A po ślubie, cóż, wspólne łóżko, wspólna łazienka, wspólna ubikacja, ciągłe wpadanie na siebie, aż w końcu następuje eksplozja”.