Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Widok był sielankowy! Ciepły, wiosenny dzień, a łąka pełna jaskrów i żółtego mleczu. W dali widniały „schludne domostwa, spokojnie pasące się krowy, wybielone parkany i żywo trzepoczące u kominów dymy”. Przyglądając się temu, można było na chwilę zapomnieć o brutalnej rzeczywistości tak, jak główny bohater, który od czasu do czasu zerkał na ten nierzeczywisty dla niego świat oczami więźnia. Odwrócić na błogosławioną chwilę wzrok od widoku cuchnącej potem i ropą, zawszonej i zgłodniałej, cudem posuwającej się do przodu kolumny szkieletów, na której końcu szedł, ciągnąc w szlejach kanone. Niepozorny wózek. Krzywy, źle wyresorowany, kopiasto załadowany i przykryty brezentem, stale grzązł w błocie lub piachu. Zawierał jednak cenny ładunek – żywność dla postów, czyli konwojentów więźniów ewakuowanych z obozu koncentracyjnego z powodu zbliżającego się frontu. Praca przy nim była warta męczarni, ponieważ ciągnący, wybierany z kolumny przez posta, awansował do „prominenta” otrzymującego jedzenie ponad przydziałową normę – trzy razy dziennie. Główny bohater, zwany przez pozostałych „Polski” ze względu na narodowość, był jego stałym pociągowym. Zmieniali się tylko jego partnerzy umierający z różnych powodów – choroby, głodu lub rozstrzelania. Autor, wykorzystując jeden element obozowego piekła, pokazał w mikroskali człowieka doprowadzonego do atawistycznych zachowań obudzonych przez głód. Prymitywnej istoty ogarniętej żądzą jedzenia, która posuwała się do kanibalizmu. Nawet język, mieszanka francuskiego, niemieckiego, włoskiego i polskiego, przypominał porozumiewanie się z czasów plemiennych. Pełen zwrotów dźwiękonaśladowczych upodabniał mówiących do zwierząt człekokształtnych o własnym, wewnętrznym kodzie porozumiewania się. Ich - „Français bandit!”, „Mia zupa cap-carap. Alle zupa cap-carap” - mówiły wszystko i przekazywały wszystkie emocje temu towarzyszące. Tak naprawdę wózek, wokół którego toczyła się akcja, był symbolem głodu szalejącego wokół niego. Czynnikiem generującym i eskalującym zachowania daleko odbiegające od norm moralnych sprzed wojny, w których najważniejszym celem było przeżyć nawet po trupach. Dosłownie! Śmierć maszerowała razem z kolumną, zostawiając za sobą martwe ciała. Towarzyszyła więźniom z każdym krokiem, paradoksalnie oddalając ich od wolności. Absurd i czarny humor stanowił nieodłączną ramę przekazu sytuacji, wydarzeń i dialogów, wprowadzając niezbędny dystans do udźwignięcia koszmarnego ciężaru losów więźniów i makabrycznej treści przekazu narratora, by czytający, przygnieciony brzemieniem emocji, miał przestrzeń do pomyślenia i zrozumienia grozy czasu nazistów. Chociażby poprzez ironię zawartą w scenie skręcania papierosów pełnej symboliki – „Wykruszyłem z kieszeni resztę machorki i zsypałem na kawałek gazety. Na gazecie wytłoczone były grubymi czcionkami słowa „Sieg heil”, a w machorce okruchy chleba i wesz”. Trzy kluczowe słowa, by zawrzeć cały koszmar Holocaustu. Skutki szaleństwa ideologii w losach jednostki. I tylko od czasu do czasu, gdzieś spomiędzy brutalnych zachowań, skrajnych pragnień i ekstremalnych emocji, autor pozwalał na krótkie wychylenie się twarzy człowieka sprzed wojny mającego swój zawód, marzenia, dumę, szlachetność i godność, by natychmiast schować go ponownie w świat marzeń o wolności. Za wszelką cenę. Autor tę minipowieść napisał na podstawie kanwy filmu dokumentalnego pod tym samym tytułem „Wózek”, do którego napisał scenariusz. Fabuła i bohaterowie są fikcją literacką, ale głęboko osadzonych w realiach. Był więźniem obozów koncentracyjnych w Pruszkowie, Auschwitz-Birkenau, Hersbruck i Dachau. To na rampie po raz ostatni widział matkę zamordowaną za okazaną rozpacz z powodu syna podczas selekcji. Dlatego wiedział, jak przekazać w opowieści własne doświadczenia i towarzyszące im emocje. W swojej twórczości, jako prozaik, dramatopisarz, reportażysta, autor słuchowisk radiowych i adaptacji teatralnych, często wykorzystywał absurd, jako narzędzie przekazu do ukazywania człowieka jako ofiary ideologii totalitarnych. Polecam sztukę teatralną „Czapa”, w której w charakterystyczny dla siebie sposób ukazał system więziennictwa. Pokazany również przez pryzmat własnych doświadczeń, ponieważ po wyzwoleniu trafił do więzienia na Mokotowie, w Rawiczu i Wronkach tym razem jako ofiara komunistów. naostrzuksiazki.pl