Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Dr Mieczysław Orłowicz (1881 – 1959) był jednym z najbardziej znanych i zasłużonych polskich podróżników. Studiował prawo i historię sztuki, ukończył Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie oraz Akademię Handlową w Wiedniu. Organizował założone w 1909 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. W okresie międzywojennym kierował referatem turystyki w Ministerstwie Robót Publicznych, a później w Ministerstwie Komunikacji (swoje stanowisko zachował jeszcze przez siedem lat po zakończeniu drugiej wojny światowej). Oprócz tego był niestrudzonym turystą – przemierzył pieszo ponad 130 tys. km (!). Swoje doświadczenia wykorzystał do napisania kilku znakomitych przewodników. W 2007 roku otrzymaliśmy reprint wydanego w 1914 roku „Przewodnika po Europie”, obejmującego Rosję, Austro-Węgry, Niemcy i Szwajcarię, czyli tereny obecnej Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii, Rosji, Białorusi, Ukrainy, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Uzbekistanu, Mołdawii, Czech, Słowacji, Węgier, Austrii, Bośni i Hercegowiny, Niemiec, Szwajcarii i Liechtensteinu (była to pierwsza część wydawnictwa zamierzonego na dwa tomy). Przewodnik Orłowicza daje dużo więcej niż inne tego typu wydawnictwa. Znajdziemy oczywiście wszelkie niezbędne informacje o zabytkach, środkach komunikacji, hotelach, cenach etc., ale też opisy, których próżno by szukać we współczesnych przewodnikach. Autor pisze we wstępie: „Względnie najtrudniejszym do pokonania zadaniem okazało się to, co jest głównym celem wydawnictwa: zebranie wiadomości o rozprószonych po całej Europie Polakach, polskich instytucjach i stowarzyszeniach i polskich pamiątkach”. Orłowicz podaje więc zawsze liczbę mieszkających w danym mieście Polaków, nazwiska co znaczniejszych, a także informacje o polskich gazetach, klubach, księgarniach, restauracjach i sklepach, nie zabrakło również adresów polskich lekarzy, dentystów, fryzjerów i wszelkich polskich firm. Lektura przewodnika jest zajmująca także dlatego, że autor nie stroni od subiektywnych, czasem zabawnych, a czasem ostrych ocen. Przykładowo: „Cechami Wiednia są: obrzydliwy dyalekt, niezrozumiały nie tylko dla Polaka, ale nawet dla Niemca z Berlina – szowinizm niemiecki, wyładowujący się w pierwszej linii przeciw Czechom, którym zamknięto nawet prywatne szkoły i których wykpiwanie stanowi ulubiony temat wszelkich kabaretów – brak szyku i wdzięku u kobiet – zamiłowanie do walców i operetek – a wreszcie trwające całą jesień, zimę i wiosnę szalone wichry południowe, obalające ludzi na zakrętach ulic, zdzierając kapelusze i łamiące parasole.” Książkę otwiera rozdział o Rosji, w którym czytamy: „Fotografowanie w pobliżu twierdz zabronione – w wielu okolicach potrzeba specyalnego pozwolenia.” Na początku znajdziemy opis Warszawy i Królestwa Polskiego, później autor prowadzi nas przez całe cesarstwo rosyjskie aż po daleką Syberię, gdzie „plagą są komary. Hotele marne, a drogie. Potrzebny rewolwer. Strzeż się przed złodziejami, których tu pełno. W lasach mnóstwo zwierzyny i ptactwa.” Po podróży przez rozległe Austro-Węgry docieramy do cesarstwa niemieckiego. Szczególnie ciekawy jest rozdział „Kolonie słowiańskie w Niemczech”, w którym Orłowicz opisuje Serbów Łużyckich, a także „Hanowerską Ziemię Wenedów” niedaleko Hamburga, na lewym brzegu Łaby. Z miast niemieckich najbardziej chwali Monachium i jego mieszkańców: „Życie ludowe w Monachium ma rysy zupełnie odmienne od innych miast niemieckich. Ton nadają mu studenci i artyści, to też wesołości tu więcej i w lepszym gatunku, niż gdzie indziej w Niemczech; wybucha ona szczególnie w karnawale, kiedy całe Monachium zmienia się w jedną salę tańców. […] Do cech Monachium należą też sławne tutejsze browary i piwo. W ich olbrzymich halach i restauracyjach zawsze rojno i gwarno; zimny jak lód bawar, roznoszony przez kelnerki, leje się strumieniami, a jego konsumpcja jest tu tak duża, że przeciętnie na każdego mieszkańca Monachium wypada 3 litry piwa dziennie.” I dalej: „pamiętać należy, że Bawarczycy odnoszą się do Polaków znacznie życzliwiej niż inni Niemcy; Prusaków tu nie lubią.” Arcyciekawy przewodnik Mieczysława Orłowicza uzupełnia 17 planów miast, rozkładana mapa i użyteczny dla turysty „słowniczek podróżniczy” w pięciu językach. Wato po niego sięgnąć aby zobaczyć jak wyglądały połacie Europy i Azji tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej.