Książki kryminalne dla młodzieży podzieliliśmy w zestawieniu na te dla młodszych nastolatków, czyli dla osób w wieku około 11–13 lat (jednak jeśli ktoś ma w domu dziesięciolatka, to też może mu książki z tej kategorii podrzucić), i na te dla starszych młodych czytelników, od 14. do 18. roku życia. Podziały te są jednak dość umowne – wszystko zależy od wyboru samej młodzieży (w przypadku tych najmłodszych nastolatków zapewne i rodziców). Jeśli jednak do najmłodszych – według metryki, rzecz jasna – już nie należycie, to nie martwcie się. Propozycje te dobrane są tak, że i wam powinny się spodobać.

Książki kryminalne dla młodzieży (wiek od 10 do 13 lat)

„Śledztwo w kosmosie”, Stuart Gibbs, Wydawnictwo Agora

Stuart Gibbs znany jest przede wszystkim jako autor cyklu „Szkoła szpiegów”, ma jednak na swoim koncie również serię „Baza Księżycowa Alfa”, w ramach której w języku polskim ukazała się do tej pory jedna powieść, „Śledztwo w kosmosie”. Jeśli szukacie więc powieści, która wciągnie wasze dziecko od pierwszych stron lub sami chcecie powiększyć swoją wiedzę o kosmosie, sięgnijcie po ten utwór. Dlaczego? Właśnie dlatego, że w przyjemny sposób, jakby mimochodem, Stuart Gibbs przemyca w swojej książce niemało informacji, a głównym bohaterem uczynił uczciwego, dobrodusznego, ale i upartego w dążeniu do celu chłopca, Dashiella. Bohater ten nie działa jednak sam – pomaga mu Kira, przed którą komputery nie mają tajemnic, także w Bazie Księżycowej Alfa, bo właśnie tam bohaterowie tej książki kryminalnej dla młodzieży mieszkają – na Księżycu (a właściwie: prawie na Księżycu).

A jeśli chcielibyście dowiedzieć się więcej o „Śledztwie w kosmosie”, zapraszam do lektury tego artykułu. 

„Małpa mordercy”, Jakob Wegelius, Wydawnictwo Zakamarki

na początek ostrzeżenie (a może zachęta?) – „Małpa mordercy” jest dziełem niemałym, bo aż 624-stronicowym. Ale za to jakim – wciągnie zarówno młodego, nastoletniego czytelnika (Wydawnictwo Zakamarki oznaczyło książkę jako 12+), jak i czytelnika zdecydowanie starszego. To niezależna kontynuacja „Legendy o Sally Jones”, przeznaczonej dla dzieci już od 6. roku życia i mającej niewiele ponad 100 stron. Główną bohaterką „Małpy mordercy” jest bowiem właśnie Sally – gorylica, którą los rzuca po całym świecie. W powieści Sally stara się doprowadzić do uwolnienia z więzienia jej przyjaciela, Chiefa, który niesłusznie został oskarżony o morderstwo Alfonsa Morro. Gorylica postanawia więc sama odnaleźć rzeczywistego sprawcę zbrodni, a czytelnicy wraz z nią podróżują po ogarniętej mrokiem dzielnicy portowej Lizbony, pałacu maharadży u podnóży Himalajów, odbywa podniebne wycieczki dwupłatowcem. Co ciekawe, autorem „Małpy mordercy” jest również jej ilustrator, Jakob Wegelius. Autor zarówno właśnie za „Małpę…”, jak i za „Legendę o Sally Jones” otrzymał Nagrodę Augusta, przyznawaną przez Szwedzkie Stowarzyszenie Wydawców.

Cykl „Zbrodnia niezbyt elegancka”, Robin Stevens, Wydawnictwo Dwukropek

„Zbrodnia niezbyt elegancka” jest kolejnym cyklem, który bez problemu może przeczytać i dorosła osoba, jednak jego główne bohaterki – Daisy Wells i Hazel Wong – mają trzynaście lat. Dziewczyny są uczennicami szkoły dla dziewcząt Deepdean i właśnie tam założyły tajne towarzystwo detektywistyczne. Długo jednak nie mają do rozwiązania żadnej zagadki. Do czasu – w Deepdean ginie bowiem nauczycielka, panna Bell. Początkowo wydaje się, że na skutek wypadku – Hazel znalazła ciało kobiety w sali gimnastycznej. Gdy jednak kilka minut później wróciła do sali razem z Daisy, ciała już nie było. I tak rozpoczyna się dziesięciotomowa (a nawet jedenasto-, licząc dodatkowy zbiór opowiadań) detektywistyczna przygoda dziewczyn. Dziewczyn, które żyją w latach 30. XX wieku, które mają różne osobowości – jedna jest przebojowa, odważna, druga bardziej wrażliwa, spokojna, i to okazuje się kluczem do ich sukcesu. Daisy i Hazel swoje sprawy prowadzą, niczym Herkules Poirot, w Egipcie, ale również w Hongkongu i londyńskim teatrze.

Cykl „Klub Przyrodnika”, Agnieszka Stelmaszyk, Wydawnictwo Wilga

Podobno Agnieszka Stelmaszyk jako dziecko marzyła m.in. o tym, by być przyrodnikiem, i to zamiłowanie najwyraźniej zostało w niej na dłużej, bo została autorką cyklu „Klub Przyrodnika”. Pierwszą sprawą, którą zajmuje się czworo głównych bohaterów – Natalia, Zuzanna, Tymek i Dominik – jest sprawa zaginięcia purpurowej orchidei. To zagrożony wyginięciem kwiat rosnący w azjatyckiej dżungli. Misji odnalezienia go, a następnie ocalenia gatunku podejmuje się botanik Paul Flynn. Gdy jednak dociera na miejsce, okazuje się, że kwiat został skradziony, bo tego sobie zażyczył pewien bogaty kolekcjoner. Co gorsza, mniej więcej w tym samym czasie podczas jednego ze szczytów klimatycznych znika jedna z prelegentek, Alicja Szafrańska. Chwilę potem Natalia, Zuzanna, Tymek i Dominik dowiadują się o zaginięciu kolejnej osoby – mieszkającego w ich pobliżu Wiktora Orlińskiego. Zdemolowana została również szklarnia starszego mężczyzny – nastolatki postanawiają odnaleźć zaprzyjaźnionego sąsiada i tym samym wpadają na trop wielkiej afery. Jak można się domyślić, Agnieszka Stelmaszyk w swoich książkach przemyca niemało wiedzy związanej z przyrodą.

Książki kryminalne dla młodzieży starszej (od 14. roku życia)

Cykl o Enoli Holmes, Nancy Springer, Wydawnictwo Poradnia K

Cykl o Enoli Holmes wydaje się wyborem oczywistym, jeśli mowa o książkach kryminalnych dla młodzieży, i zapewne dużej części z was/waszych dzieci jest on dobrze znany. Nie mogło go jednak w tym zestawieniu zabraknąć, bo zdecydowanie po książki Nancy Springer – w języku polskim ukazało się ich do tej pory osiem – warto sięgnąć. Gdy poznajemy Enolę, ma 14 lat (w filmach inspirowanych książkami jest starsza). Jej tata nie żyje, mama właśnie ją opuściła, za to na głowie ma dwóch starszych braci – Sherlocka i Mycrofta – którym zależy na tym, by wychować siostrę (a raczej: oddać na wychowanie do odpowiedniej szkoły) na przykładną żonę i matkę.

Enola ma jednak własne plany na przyszłość i choć jest dziewczyną żyjącą w wiktoriańskiej Anglii, sierotą, postanawia poradzić sobie sama (w końcu „Enola” czytane wspak to „alone”, czyli „sam/-a”). Bohaterka ucieka przed braćmi do Londynu i tam rozpoczyna swoją detektywistyczną działalność. Autorka książek z cyklu przedstawiła angielską XIX-wieczną rzeczywistość w taki sposób, by młodego czytelnika zaciekawić, a nie zanudzić. No i ze szczyptą humoru, ironii opisuje kolejne rozwiązywane przez bohaterkę sprawy.

„Córka Strażnika Ognia”, Angeline Boulley, Wydawnictwo Dolnośląskie

Osiemnastoletnia Daunis Fontaine nie ma szczęścia. Ta pół-Amerykanka, pół-Odżibwejka (Odżibwejowie to jedno z plemion rdzennych mieszkańców Ameryki) wpada w sam środek prowadzonego przez FBI śledztwa w sprawie nowego i bardzo niebezpiecznego narkotyku. Dziewczyna niechętnie, ale zgadza się, by działać jako tajna agentka – w końcu jej znajomość medycyny ludowej może okazać się przydatna w śledztwie dotyczącym nowego rodzaju narkotyków. Fakt, że Daunis dołącza do śledztwa, powoduje jednak otwarcie na nowo zabliźnionych ran. Bohaterka przekona się także, jak wiele będzie w stanie poświęcić dla swojej społeczności i co to znaczy być silną kobietą Odżibwejką.

Cykl „Jedno z nas kłamie”, Karen M. McManus, Wydawnictwo Zysk i S-ka

Tytuł „Ktoś z nas kłamie” znany jest pewnie tym czytelnikom, którzy często bywają także widzami – serial na podstawie powieści z serii „Jedno z nas kłamie” Karen M. McManus można bowiem oglądać na Netflixie. Cykl ten to zdecydowanie propozycja dla starszych nastolatków, uczniów liceum, mająca czworo głównych bohaterów. Bronwyn jest szkolną prymuską marzącą o studiach na najlepszych uczelniach, osobą umiejącą dążyć do wyznaczonych celów. Abby to z kolei szkolna piękność, oceniana przez innych głównie przez pryzmat urody. Oceniany jest też Nate – chłopak pochodzący z alkoholowej rodziny, pozostający pod nadzorem kuratorskim za handel narkotykami. Cooper to natomiast gwiazda szkolnej drużyny baseballowej – chłopak, a także jego ojciec, ma jednak większe ambicje i chce kontynuować sportową karierę w skali krajowej. Czwórka ta, razem z piątym chłopakiem, Simonem, szkolnym dziwakiem, zostaje pewnego dnia za karę po lekcjach. Simon nie wyjdzie jednak z sali żywy… I tak zacznie się pełna zwrotów akcji historia opisana w trzech tomach (trzeci nie ukazał się jeszcze w języku polskim, jednak zagadka śmierci Simona rozwiąże się już wcześniej).

Cykl „Przewodnik po zbrodni dla grzecznej dziewczynki”, Holly Jackson, Wydawnictwo Books4YA

Kolejną książką kryminalną dla starszej młodzieży i młodych dorosłych jest „Przewodnik po zbrodni dla grzecznej dziewczynki”. Holly Jackson stworzyła już nawet cały cykl książek pod tym tytułem, jednak pierwszą była właśnie ta, która dała tytuł całej serii (choć po pierwszym tomie powstał jeszcze tom 0.5, który swoją polską premierę będzie miał w marcu 2024 roku). Bohaterką „Przewodnika…” jest Pippa Fitz-Amobi, która postanawia, w ramach ostatniego szkolnego projektu do zaliczenia, opisać sprawę morderstwa uczennicy Andie Bell – wyrok za dokonanie zbrodni odsiaduje chłopak dziewczyny, Sal Singh. I choć całe miasteczko – a nade wszystko policja – ma pewność, że winnego wskazano właściwie, to Pippa wpada na ślad tajemnicy, która może tę pewność zburzyć. A także sprowadzić na dziewczynę śmiertelne niebezpieczeństwo…

Choć w powyższym zestawieniu wymienione zostały przede wszystkim książki kryminalne dla młodzieży z ostatnich lat, warto oczywiście pamiętać o klasyce i np. serii „Przygody Trzech Detektywów”, mającej różnych autorów, ale sygnowanych nazwiskiem Alfreda Hitchcocka, serii „Pan Samochodzik” Zbigniewa Nienackiego, serii o Janeczce i Pawełku Joanny Chmielewskiej.

Jakie tytuły dodalibyście do tego zestawienia? Które z powieści same/sami czytaliście? Dajcie znać w komentarzach!

Pamiętajcie, że na każdą z wymienionych książek możecie założyć alert cenowy LC!