Dzięki tej książce, po kilkunastu latach przerwy, odświeżyłam znajomość z twórczością Magdaleny Samozwaniec. Przypomniałam sobie, za co tak ceniłam ongiś tę pisarkę – zmysł obserwacji, elegancja stylu, cięty zmysł satyryczny oraz pewnego rodzaju staroświeckość. Elementy wyżej wymienione można – w małych co prawda dawkach – odnaleźć również w tym tomie. Jednak na plan pierwszy wysuwa się postać Poetki – Marii czworga nazwisk: de domo Kossak, primo voto Bzowskiej, secundo voto Pawlikowskiej i tertio voto Jasnorzewskiej. Odmalowana w lirycznie pastelowych odcieniach wrzosu i różu postać poetki, znanej szerzej jako Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, to ukochana siostra autorki wspomnień.

Obie pochodziły z jednego z najbardziej uzdolnionych artystycznie klanów polskich – rodziny Kossaków. Sztuka była obecna w ich życiu od samego początku, a przez znajomych poszczególnych członków rodziny - najpierw ojca, potem obu sióstr i ich brata – oraz koligacje rodzinne, w ich życiu nie brakowało najbardziej znanych artystów polskiego dwudziestolecia międzywojennego. W czasie lektury cieszą ciekawostki (również niedyskretne) dotyczące znanych i wielkich twórców m in. Witkacego czy Skamandrytów. W tomie autorka zawarła anegdotki, wspomnienia własne czy innych członków rodziny oraz przyjaciół, fragmenty artykułów prasowych, ale – co najciekawsze – również niepublikowane młodzieńcze utwory poetki oraz listy od niej i do niej, nie tylko pisane do/od rodziny. Dzięki temu, oraz oczywistym związkom pisarki z Marią, książka jest jednocześnie biografią poetki i autobiografią Magdaleny Samozwaniec.

„Zalotnica niebieska” jest jedną z trzech książek pisarki, w których opowiada o swojej uzdolnionej siostrze – obok „Marii i Magdaleny”, fabularyzowanej opowieści o życiu obu sióstr, i „Mojej siostry poetki”, w której opowiada o siostrze przez wybór jej najpiękniejszych wierszy i kilku słów komentarza. Tym razem na pierwszy plan wysunęła autorka wątek miłości w życiu i twórczości poetki, a raczej fakt, iż miłość i poezja były w jej życiu nierozdzielne – jedna wypływała z drugiej, druga rodziła się pod wpływem pierwszej. Śledzimy poetkę jako najpierw zalotną dziewczynę, potem jako kobietę o lirycznej duszy, szukającą miłości. W sposób nieplanowany jednak przez siostrę poetki otrzymujemy opowieść o dwóch obliczach kobiecej miłości: miłości romantyczno-erotycznej kobiety do mężczyzny i miłości siostrzanej. We wspomnieniach o poetce widać ogrom miłości, którą darzyła ją młodsza siostra, Magdalena. Co ciekawe, mimo różnic w urodzie i talencie (na niekorzyść pisarki, o czym ona sama szczerze pisze), w jej słowach nie uświadczymy ani grama zazdrości, wręcz przeciwnie – wielbi ona talent i urodę siostry, przytacza nawet jej listy, w których tamta krytycznie wypowiada się o niej. Dzięki sile uczuć siostrzanych staje się też największą fanką poetki i opiekunką jej spuścizny literackiej.

W książce uderza pewna urocza staroświeckość, która nie razi nawet w sformułowanych przez Samozwaniec kwestiach, nazwijmy to, dyskusyjnych. Mamy zatem wywołujące u czytelnika pobłażliwy uśmiech sądy na temat innych nacji, współczesnych pisarzy i poetów, kwestii tożsamości seksualnej czy wreszcie określenia „dobry mąż”, którym, według pisarki, jest mężczyzna nie tyle wierny żonie, ile taki, który zabezpieczy ją finansowo (mimo wydatków na inne panie). Dodatkowym smaczkiem książki jest fakt, iż była ona pisana pod koniec lat 60. lub na początku 70. (ukazała się zaś już po śmierci autorki, w 1973 roku), a autorka często porównuje czasy swojej młodości z aktualnymi obyczajami czy modą, nie zostawiając, oczywiście, na tych ostatnich suchej nitki. Wypada się więc cieszyć, że nie doczekała obecnych mód na ekshibicjonizm i skąpe odzienie, ponieważ wołałaby co chwila „o tempora! o mores!”.

Najciekawsze jest jednak umieszczenie znanych i nieznanych wierszy poetki w kontekście aktualnych dla nich stanów emocjonalnych poetki, bliskich jej osób (czytaj: mężczyzn) oraz przytaczane przez pisarkę opinie czy relacje przyjaciół poetki z ważnych wydarzeń w jej życiu, które doszły do uszu autorki już po śmierci poetki. Z opowieściami tymi idealnie komponują się zamieszczone w książce zdjęcia (wielka szkoda, że jest ich tylko kilkanaście) oraz piękna okładka, którą zaprojektował Piotr Jezierski.

Warto przeczytać ten tom jako uzupełnienie utworów „poetki miłości”. Może przy tym okazać się, że wieczna jest wcale nie opiewana przez wieki przez poetów miłość romantyczna, ale - siostrzana.

Jowita Marzec