Lektura dorobku Józefa Czapskiego, w tym wypadku szkiców z lat 1948-1979 to w moim przypadku ponowne zetknięcie się ze światem, który nieodwracalnie odszedł wraz z kilkoma równie istotnymi ludźmi czasów, w których żyli. Stąd uczucie sentymentu w trakcie czytania, jak i po skończeniu lektury.
Pewne wątki tak bliskie pisarzowi są szczególnie warte rozpoznania i dłuższego namysłu. O religii jako elemencie filozofii każdego z pisarzy, o których pisze. O silnych więzach narodowościowych wśród emigranckiej braci. O różnych rodzajach walki o swój ojczysty kraj. O tym, jak wraz z odejściem człowieka świat zmienia się, czasem tak bardzo, że prawie do skończenia się.

Nierozerwalne powiązanie u Czapskiego twórczości zarówno pisarskiej, jak i malarskiej, każdej działalności kulturalnej miało wymiar również polityczny. Nie uciekał od wątków politycznych, wręcz był mocno osadzony w tej tematyce. Przemawia przez swoje doświadczenia wojenne, przez odniesienia do cenionej przez siebie literatury rosyjskiej, francuskiej i polskiej, tworzonej przez największych. I pokazuje w ten sposób swoje zamiłowanie do rzeczy w życiu wydawałoby się najważniejszych, do losu człowieka, do bycia dobrym, do bycia w porządku.

Był uważnym obserwatorem życia oraz siebie samego. Czego skutkiem była właściwość głębokiej introspekcji w siebie, w swoje myśli i emocje. I o nim można by powiedzieć, jak o wielu z jego pokolenia, że był jednym z tych noszących w sobie ranę wojennych wydarzeń. Wciąż świeżą, niepoddającą się czasowi, pomimo której stać go było na bezstronne refleksje związane z wojną. Bardzo cieszył się życiem. Czapski za swoimi mistrzami i bliskimi kolegami głęboko zakotwicza się w swoim wewnętrznym życiu i z niego wyprowadza to, co pisze i to, co maluje.

Mam wrażenie, że jednorazowa lektura twórczości Józefa Czapskiego z pewnością nie odsłania jego przesłania w całości i nie daje nam poczucia poznania pisarza. Dlatego warto wracać chociażby do fragmentów, często zaznaczanych podczas czytania (trudno tego nie robić). Elementem dobrze podsumowującym zebrany materiał jest „Posłowie” Adama Zagajewskiego.

Lekturze może towarzyszyć powracająca melancholia, lecz jest to melancholia łagodna i niegroźna. W żaden sposób niezwiązana ze smutkiem, czy biernością. Tutaj aktywność intelektualna stale pozostaje na wysokich obrotach. ;-)

Lektura dorobku Józefa Czapskiego, w tym wypadku szkiców z lat 1948-1979 to w moim przypadku ponowne zetknięcie się ze światem, który nieodwracalnie odszedł wraz z kilkoma równie istotnymi ludźmi czasów, w których żyli. Stąd uczucie sentymentu w trakcie czytania, jak i po skończeniu lektury.
Pewne wątki tak bliskie pisarzowi są szczególnie warte rozpoznania i dłuższego...