O książce Skowrona wspominał ongiś na wykładzie z dziejów Europy nowożytnej prof. Markiewicz. Zapisałem sobie wówczas tytuł "Olivares, Wazowie i Bałtyk" na marginesie w zeszycie. I dopiero teraz, po ładnych paru latach sięgnąłem po tę książkę. Muszę się przyznać, że prowadził mnie do tej monografii jeszcze jeden trop, a mianowicie ten frapujący fragment pracy "Flota Polska w latach 1587-1632" Eugeniusza Koczorowskiego (jedna z ulubionych książek mojego dzieciństwa) opowiadający o wysłaniu przez Zygmunta III okrętów do Wismaru, by utworzyły wspólną flotę z Habsburgami. Doszedłem wreszcie do bardziej szczegółowego opisu spraw bałtyckich w latach 1621-1632.

"Olivares, Wazowie i Bałtyk" to poważne opracowanie naukowe oparte o kwerendę archiwalną przeprowadzoną w różnych krajach, zwłaszcza Hiszpanii. Skowron zasadniczym tematem swojej rozprawy uczynił dyplomatyczne relacje polsko-hiszpańskie od wstąpienia na tron Filipa IV (1621) do śmierci Zygmunta III (1632). Najwięcej miejsca poświęca ambitnym planom pierwszego ministra Filipa IV, hrabiego Olivaresa, który chciał zakończyć toczoną od wielu dziesięcioleci wojnę z Holendrami poprzez usunięcie ich z Bałtyku, do czego z kolei potrzebował poparcia Wazów. Z tym wszystkim związana jest także wojna trzydziestoletnia i walki prowadzone, zwłaszcza na terytorium Rzeszy, przez obóz habsburski z Danią i Szwecją, a także wojna pruska Zygmunta III z Gustawem II Adolfem.

Za najcenniejsze punkty pracy można uznać weryfikację dwóch zakorzenionych w polskiej historiografii tez: o wspólnocie interesów Wiednia i Madrytu (w istocie oba dwory miały inne cele, co było jedną z przyczyn fiaska polityki bałtyckiej Olivaresa) oraz o nadmiernym podporządkowaniu Zygmunta III Habsburgom (polski monarcha działał przede wszystkim w interesie swoim, a wszedł w sojusz z Habsburgami, bo po prostu był to jedyny sojusznik, który mógł mu pomóc odzyskać tron szwedzki). Skowron w nieco innym świetle stawia też sprawę wysłania floty polskiej do Wismaru. W sumie bardzo dobra książka, niezwykle cenna dla badań nad polityką zagraniczną Wazów i Habsburgów w początkach XVII wieku.

Tomasz Babnis

O książce Skowrona wspominał ongiś na wykładzie z dziejów Europy nowożytnej prof. Markiewicz. Zapisałem sobie wówczas tytuł "Olivares, Wazowie i Bałtyk" na marginesie w zeszycie. I dopiero teraz, po ładnych paru latach sięgnąłem po tę książkę. Muszę się przyznać, że prowadził mnie do tej monografii jeszcze jeden trop, a mianowicie ten frapujący fragment pracy "Flota...