Czy czarna krowa może być gorszym przekleństwem niż czarny kot? Absurd? Niekoniecznie, jeśli twierdzi tak sam mistrz czarnego humoru Roland Topor. W trzydziestu trzech opowiadaniach Topor prowadzi czytelnika przez meandry ludzkiego umysłu i duszy. Pokręcone wizje buduje z lęków, obsesji i różnych dziwactw. Wędrujący penis, mężczyzna molestujący drzewa, chłopcy zawzięcie walczący o pozycję lidera w grupie czy gadający stół to tylko niektóre z jego pomysłów. Wszystkie równie niepokojące, a w tle słychać śmiech autora podszyty gorzką ironią.

„Czarne krowy” ukazują się w Polsce po raz pierwszy 17 lat po śmierci pisarza. Absolutnie nie da się przewidzieć, w jakim kierunku potoczy się akcja opowiadań, więc czyta się je z rosnącą ciekawością. Towarzyszy temu nieodparte wrażenie, że ich bohaterowie przed czymś uciekają: może przed własnymi lękami? To z nimi muszą się zmagać przez całe życie, ze strachem, śmiercią, starzeniem, samotnością. Są to emocje nieustannie towarzyszące człowiekowi, stale szukające ujścia. Niektórzy żyją w ciągłym lęku i pozwalają mu przejąć kontrolę nad swoim życiem. Inni próbują się go pozbyć. A czym to się może skończyć, okaże się w trakcie czytania. Znajdziemy więc w opowiadaniach dość okrutne - choć groteskowe i surrealistyczne - wizje, ale też złe emocje, smutek, egzystencjalne lęki.

Bohaterowie „Czarnych krów” wyraźnie cierpią, zmagają się z jakimiś obsesjami. Lęki osaczające ludzi, dla obserwatorów z zewnątrz dziwne, dla dotkniętych nimi – koszmarne. Topor pokazuje ich często jako wyalienowanych dziwaków – tak są odbierani przez otoczenie. Z jednej strony wyjątkowi, z drugiej zaś niczym się od nas, przeciętnych obywateli, nie różnią. Jedzą, śpią, defekują, przełamują konwenanse, czasami z własnej winy, innym razem zmuszeni przez okoliczności doprowadzają do absurdalnych zdarzeń. Gdy przychodzi chwila refleksji, najczęściej kończy się rozczarowaniem i przykrymi wnioskami na temat ludzkiej kondycji.

Przemijanie, starość, samotność w tłumie, złudzenia, odmienne odbieranie rzeczywistości, niepokój związany z egzystencją to motywy przewodnie opowiedzianych przez Topora historii. Mocno podlane makabreską z balansującymi na granicy przyzwoitości fragmentami. No, ale przecież nie z dbałości o poprawność polityczną bierze się dobra literatura.

Dla miłośników twórczości Topora jest to lektura obowiązkowa. Niektóre z opowiadań są mocno oderwane od rzeczywistości z mocno surrealistyczną, nie do końca zrozumiałą wizją. Są też gry słowne, które nie do końca dają się przetłumaczyć tak, by dosłownie oddały autorski zamysł. Wciąż zadziwia wyobraźnia Topora, nieposkromiona i rozbuchana. Pisarz ukrył w tych historiach drugie dno, czasami trzeba go dobrze poszukać pod warstwami purnonsensu. A jeśli uda się rozszyfrować intencje autora - satysfakcja tym większa. „Czarne krowy” są podszyte rozmaitymi lękami i obsesjami, które gnębią ludzkość - sam autor też pewnie w tej kwestii nie był wyjątkiem. Nasuwa się pytanie, czy można traktować je ze śmiertelną powagą? No cóż, interpretację pozostawia Topor swoim czytelnikom. 

Magdalena Świtała