Żeby na samym początku wyjaśnić nieścisłości: to nie jest książka o lesbijkach. To jest książka o kobietach i ich relacjach - o przyjaźniach, relacjach matka-córka, o związkach lesbijskich i niekoniecznie z nimi tożsamych związkach małżeńskich między kobietami.
I jest to książka doskonała. Miejscami trudna, miejscami wymagająca, ale doskonała, zwłaszcza jeśli chodzi o aparat badawczy oraz o ilość przeanalizowanych materiałów, a także jeśli chodzi o wyciągane wnioski, miejscami zaskakujące, miejscami zmuszające do rewizji zastanych stereotypów, miejscami wręcz obrazoburcze. Warto zadać sobie trud "przebrnięcia" przez tę pozycję - ja osobiście nie pamiętam książki, która tak wiele mogłaby powiedzieć o wiktoriańskiej Anglii, bez frazesów, komunałów i stereotypów.

Pierwsza część poświęcona jest kobiecym przyjaźniom. Autorka przez analizę tekstów kultury i literackich świadectw epoki, w tym także powieści - śmiem twierdzić - słabiej znanych polskiemu czytelnikowi, pokazuje, jak ważną rolę pełniła kobieca przyjaźń - również przyjaźń homoerotyczna - w podtrzymaniu, rozwijaniu i zapewnianiu ciągłości tego, co niektórzy badacze i badaczki zwykli przedstawiać jako opresyjną, heteronormatywną, tworzoną przez mężczyzn kulturę dręczącą kobiety i represjonujących ich seksualność.
Ten rozdział przyszło mi przeczytać z buźką otwartą z zaskoczenia, a kolejny czytałam - przyznaję bez bicia - z wypiekami, ponieważ dotyczył złożonych relacji matka-córka, znacznie dalszych od niewinności, niż chcemy to przyznać, myśląc o purytańskich i jednocześnie perwersyjnych "wiktorianach". Przepięknie pokazane jest, że to, co kojarzy się ze zniewoleniem kobiet, a więc moda i gorsety, było dla nich również polem do realizacji swojej kobiecości i potężnym nośnikiem homoerotycznych fascynacji.
Ostatni rozdział dotyczy kobiecych małżeństw i jeśli któraś z pań czytających tę recenzję jest z założenia przeciwna legalizacji związków LGBT, a cieszy się z możliwości rozdzielności majątkowej i niezależności prawnej w małżeństwie, zachęcam do przeczytania, jak kobiece małżeństwa, traktowane w tej dobie jako rzecz pospolita - nie naturalna, ale pospolita właśnie - przyczyniły się do zmiany "od wewnątrz" społecznego znaczenia małżeństwa i układu sił między małżonkami.
Jak pisałam, każdy z rozdziałów poza szeroką analizą tekstów kultury zawiera także analizę wybranych dzieł literackich. Ostatni rozdział przynosi omówienie "Can you forgive her" Trollope'a - przyznaję, że pisarza tego cenię wyjątkowo nisko, ale tak dobrej analizy krytycznej nie czytałam już dawno i ciekawym polecam dla samej rozrywki umysłowej.

Na koniec jeszcze jedna uwaga. Jakiś czas piałam tu z zachwytu nad książką Gromkowskiej-Melosik o medykalizacji kobiet i ich seksualności w wiktoriańskiej Anglii. Jestem gotowa podtrzymać tamte zachwyty, jednak to, co zwraca uwagę, to zupełna różnica podejść obu autorek, którą zauważyłam dopiero teraz.
Podczas gdy polska badaczka zdaje się już przed rozpoczęciem pracy mieć pewien ugruntowany obraz kobiet - niewolonych, krzywdzonych, dręczonych i ograniczanych na dosłownie każdym kroku swojego życia - tak Sharon Marcus zrywa z postrzeganiem wiktoriańskich kobiet jako ofiar tylko dlatego, że przykładamy do nich miarę naszej umownej XX-wiecznej "swobody" (wysoce zresztą dyskusyjnej).
Prawdy zapewne nigdy nie poznamy, ale zetknąć się z innym punktem "badawczego" widzenia zawsze warto.

Żeby na samym początku wyjaśnić nieścisłości: to nie jest książka o lesbijkach. To jest książka o kobietach i ich relacjach - o przyjaźniach, relacjach matka-córka, o związkach lesbijskich i niekoniecznie z nimi tożsamych związkach małżeńskich między kobietami.
I jest to książka doskonała. Miejscami trudna, miejscami wymagająca, ale doskonała, zwłaszcza jeśli chodzi o...