Idea muzyki absolutnej pojawiła się koło 1800 roku jako jedna z idei składowych estetyki muzycznej romantyzmu. Przez następne półtora wieku decydowała ona o sposobie rozumienia niemieckiej muzyki instrumentalnej. O muzyce absolutnej mówiło się zawsze wtedy, kiedy padało pytanie, czym „właściwie" jest muzyka. Określano w ten sposób muzykę nie związaną z tekstami, funkcjami czy nawet tylko empirycznie uchwytnymi afektami — muzykę oderwaną od nich, a więc „absolutną". Muzyka ta miała dawa^poczucie „absolutu"—tak przynajmniej sądzono od czasów Wackenrodera, Tiecka E.T.A. Hoffmanna. Podwójne znaczenie słowa „absolutna" objawia dialektyczny charakter tej idei — tego wyobrażenia, jakie robiono sobie o muzyce instrumentalnej. Nawet Wagnerowski dramat muzyczny był przez Nietzschego rozumiany jako muzyka „absolutna" — w tym sensie, że istotę wątku dramatycznego wyraża w nim muzyka: melodyka orkiestrowa, Nie będzie więc przesady w stwierdzeniu, że idea muzyki absolutnej jest jednym z podsta wowych pojęć estetyki muzycznej. O idei tej trzeba w szczególności pamiętać, jeśli chce się zrozumieć, czym w XIX wieku była w ogóle muzyka. Zbyteczne dodawać, że większa część współczesnego repertuaru koncertowego to utwory skomponowane w tamtym właśnie czasie.