Polska diaspora, najnowszy tom w serii Leksykon Historii i Kultury Polskiej, ukazuje dzieje polskich skupisk w świecie. Przedstawiając je, wykorzystano pojęcie diaspory, powszechnie stosowane w najnowszej literaturze światowej poświęconej temu zjawisku. Jest ono znacznie pojemniejsze niż pojęcie emigracji lub Polonii, pozwala traktować łącznie emigrantów zarobkowych, uchodźców popowstaniowych, deportowanych, wysiedlonych i mniejszości narodowe. Mówiąc o rozproszeniu Polaków w świecie, o ich diasporze, akcentuje się rozmaite, kulturowe i polityczne, ich związki z Polską. Termin diaspora stać się może nową formułą interpretacyjną zjawisk migracji, wzbogacając rozumienie etniczności, tożsamości narodowych, etnicznych i ponadnarodowych. Autorami tekstów o polskiej diasporze są znani polscy i amerykańscy historycy, od lat zajmujący się problemami etniczności, międzynarodowych migracji, polskich skupisk w świecie.
Teksty dotyczące diaspory polskiej w różnych regionach świata przedstawiamy w tym opracowaniu wedle najprostszego, geograficznego klucza. Polacy, polskie akcenty, język, szyldy, nazwiska, sku- piska, politycy, artyści, robotnicy obecni byli i są nadal na całym globie. Pod koniec tomu jednak, pragnąc przybliżyć wielowymiarowy obraz różnych migracji i problematyki tworzonych przez nie dia- spor, umieściliśmy również kilka artykułów, mówiących o emigracji i społecznościach Żydów, Litwinów, Ukraińców, Rusinów, Kaszubów, którzy ongiś mieszkali obok Polaków i stworzyli diaspory własne. Braki materiałowe oraz szczupłość literatury nie pozwoliły jedynie na opracowanie rozdziału poświęconego diasporze białoruskiej. Książka zawiera również opracowanie dotyczące stosunku Polaków do emigracji, do polskiej diaspory, władz polskich na emigracji, a także omówienie polityki PRL wobec diaspory i innych kluczowych zagadnień polskiego wychodźstwa. Zaproszonym do współpracy Autorom pozostawiono swobodę w zakresie sposobu ujęcia tematu, formy, kompozycji i wyboru uwzględnianych w artykułach faktów. Dlatego poszczególne teksty różnią się znacznie między sobą. Rygory dotyczące objętości zmuszały czasami do rezygnacji z wielu szczegółów, faktów, z prezentacji pewnych postaci etc. Nie należy więc szukać w nich pełnych danych, wszystkich nazwisk, nazw organizacji, skupisk, zasług, porażek i problemów polskich w diasporze. Praca ta sygnalizuje jedynie zjawiska i problemy, przedstawia procesy i tendencje. Ma być głównie przewodnikiem. Próbą określenia skali i rodzaju zjawisk i zagadnień, z jakimi, mówiąc o polskiej diasporze, mieliśmy do czynienia w przeszłości i mamy do czynienia dziś. Selektywna bibliografia zamieszczona na końcu tomu pozwoli zainteresowanym na bardziej szczegółowe poszukiwania.