Wyrwa

Wydaje się, że w życiu Macieja Tomskiego, głównego bohatera najnowszej powieści Wojciecha Chmielarza, już nic gorszego nie mogło się wydarzyć. Właśnie dowiedział się, że jego ukochana żona zginęła w wypadku samochodowym i nie wie, jak przekazać tę straszną wiadomość swoim małym córeczkom. Musi uporać się z własnym bólem i poczuciem straty, ułożyć im życie na nowo, stać się ojcem i matką w jednym. Los jednak bywa okrutny i lubi nas zaskakiwać. Podczas przygotowań do ostatniej podróży żony i matki, wychodzą na jaw tajemnice, które nie dają spokoju pogrążonemu w żałobie bohaterowi. Dlaczego Janina zginęła na Mazurach, skoro jechała w delegację pod Kraków? Kim jest tajemniczy mężczyzna, który pojawia się na pogrzebie? Pytania mnożą się, drążąc wyrwy w duszy Macieja i zmuszając go do poszukiwania odpowiedzi. Ale czy prawda przyniesie ze sobą oczekiwane wyzwolenie?

„Wyrwa” to niezwykle intrygująca powieść, która niełatwo poddaje się prostej, zero-jedynkowej ocenie. Jest w niej bowiem wiele elementów, które zachwyciły mnie od pierwszej strony i nieustannie ściskały za serce do samego końca. Były też jednak momenty, choć zdecydowanie rzadsze, po których miałam poczucie pewnego niedosytu. Sama warstwa fabularna nie przyniosła mi takiej satysfakcji, jakiej się spodziewałam. Wszelkie tropy podrzucane przez autora zdawały się w sposób prosty i przejrzysty prowadzić do odsłonięcia kolejnych elementów układanki. Bez zbędnego kluczenia, mylenia śladów, podkładania fałszywych dowodów. Choć znaleźć tu można również kilku elementów zaskoczenia, tym bardziej spektakularnych, im bliżej finału się znajdujemy. Brakowało mi również tej mrocznej aury, wywołującej gęsią skórkę i dreszcze niepokoju, jakie zwykle towarzyszą Czytelnikowi podczas lektury thrillera. Mam jednak poczucie, że cała fabuła stanowi tu jedynie pretekst, by móc opowiedzieć o czymś o wiele ciekawszym, bardziej zagmatwanym i mroczniejszym – o tym, co może dziać się w głowie człowieka, którego życie, w wyniku tragicznych wydarzeń, rozsypało się na drobne kawałeczki.

Wojciech Chmielarz ma prawdziwy talent wnikania w głąb psychiki kreowanych przez siebie postaci i z niezwykłą precyzją potrafi odwzorowywać je na kartach swoich powieści. Z całą ich złożonością, a niekiedy i sprzecznościami, nie tracąc przy tym na realizmie i autentyczności. To sprawia, że bohaterowie ci nie tylko stają się bardziej wiarygodni, a nam łatwiej jest zrozumieć ich postępowanie. W pewnym bowiem momencie ich uczucia i emocje stają się udziałem nas samych. Myślimy jak oni. Czujemy jak oni. A to powoduje, że trudniej jest nam oceniać ich decyzje i działania. Bo, być może, będąc na ich miejscu, postąpilibyśmy dokładnie tak samo.

Ten mistrzowski poziom budowania portretów psychologicznych postaci nie tylko wyzwala w nas pokłady niemal zapomnianej już przez ludzkość empatii, ale też zachęca do wybrania się w podróż w głąb samych siebie, by odnaleźć własne odpowiedzi. A trudnych, często niewygodnych pytań autor „Wyrwy” ma dla nas aż nadto.

Czy da się w pełni poznać drugą osobę? Czy możemy stwierdzić bez cienia wątpliwości, że znamy swoich bliskich jak własną kieszeń? Czy my sami w stosunkach z innymi jesteśmy w pełni sobą i dajemy się poznać ze wszystkich stron? Czy zawsze w działaniu kierujemy się logiką i moralnością? Gdzie mieści się granica, po której naszą racjonalność zastępują emocje i uczucia? Czy zrobiliśmy wszystko, żeby nie dopuścić do tragicznych wydarzeń w naszym życiu? Czy w ogóle mogliśmy cokolwiek zrobić? Czy najgorsza prawda zawsze jest lepsza od najpiękniejszego kłamstwa? To tylko niektóre z pytań, jakie stawia przed nami Wojciech Chmielarz. Odpowiedzi na część z nich skrzętnie poukrywał pomiędzy wersami powieści. Pozostałych zaś musimy poszukać w sobie.

„Tak bardzo chcieliśmy być dorośli i odpowiedzialni, że zapomnieliśmy o tym, czego kiedyś pragnęliśmy. A kiedyś pragnęliśmy przede wszystkim być szczęśliwi.“*

„Wyrwa” to nie tylko interesujący thriller z mistrzowsko skonstruowanymi portretami psychologicznymi, nakłaniający czytelnika do poszukiwania odpowiedzi na trudne pytania. To także opowieść o rysach na portrecie idealnej rodziny. Maciej i Janina z pozoru mieli wszystko, o czym ludzie w ich wieku mogliby zamarzyć. Młode małżeństwo, własne mieszkanie na kredyt, całkiem dobrze płatne posady, dwie urocze córeczki. Tylko gdzieś po drodze zgubiło się ich szczęście. Kiedyś wielka miłość, z czasem przeobraziła się we wspólną walkę o lepsze jutro, by wreszcie stać się trywialnym przyzwyczajeniem. Dzień za dniem, krok po kroku, tkali sobie prywatny lont, który potrzebował jedynie jednej iskry, by móc eksplodować z całą mocą odłamkami ich zapomnianych marzeń. Co poszło nie tak?

To w końcu historia o próbie poukładania życia na nowo. Przepracowania własnego bólu i poczucia straty. Opowieść o poszukiwaniu prawdy za wszelką cenę i bolesnym zderzeniu się z konsekwencjami tych poszukiwań. To też prawda o tym, że tragedie w naszym życiu nie oznaczają końca, lecz stanowią próbę wymuszenia nowego początku. Życie toczy się dalej, a to od nas zależy, czy dotrzymamy mu kroku, czy też pozostaniemy w tyle.

Najnowsza powieść Wojciecha Chmielarza skategoryzowana została jako thriller psychologiczny, a więc gatunek przez wielu rozpatrywany w kategoriach rozrywkowych. Myślę jednak, że jak na ironię, to właśnie czytelnicy, którzy spodziewali się po niej jedynie dobrej rozrywki, mrocznych opowieści i dreszczyku emocji, mogą poczuć się nieco zawiedzeni. Tych z Was jednak, dla których ciekawa literacka przygoda stanowi wstęp do głębszych przemyśleń i pretekst do podróży w głąb samych siebie, mogę zapewnić, że nie pożałujecie.

*w: Wojciech Chmielarz, Wyrwa, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2020.

Klaudia Matuszyńska