Szachista

„Szachista” to jedna z kilku powieści Łysiaka osadzonych w czasach napoleońskich, ale tworzy kontinuum z jego utworami niebeletrystycznymi, takimi jak „Empirowy pasjans”. W publikacjach Łysiaka trudno mówić o granicy pomiędzy fikcją a nie-fikcją i tak jak „Empirowy pasjans”, „Szuańska ballada” czy „Cesarski poker” zawierają fragmenty wyraźnie beletryzowane, tak „Szachista” zaopatrzony jest w aparat quasi-krytyczny, który tworzy iluzję, iż cała narracja jest w rzeczywistości „memoriałem”, autentyczną relacją znalezioną w „barokowej skórzanej teczce z XVIII wieku”, a spisaną przez głównego bohatera – Beniamina Bathursta. Autor deklaruje, że dokonał jedynie niewinnego przesunięcia stylistycznego i genologicznego (ma zbyt dużą świadomość ogromnej różnicy konwencji literackich, jaka nastąpiła pomiędzy XVIII a XX wiekiem). Nie jest to może mistyfikacja przesadnie subtelna i nie uwierzyłam w nią nawet czytając po raz pierwszy w wieku dwunastu lat, ale też nie po to powstają podobne mistyfikacje, aby w nie wierzyć.
Osią fabularną jest operacja „Chess-player”, zorganizowana przez angielskich torysów we współpracy z działającymi we Francji rojalistami, a mająca na celu porwanie Napoleona Bonapartego, uwięzienie go w maszynie szachowej i podstawienie na jego miejsce sobowtóra (jeśli w tym momencie podnoszą się wam brwi, to moja reakcja była podobna). Inicjatorem tej akcji jest lord Castlereagh, który nienawidzi Napoleona na zasadzie, na jakiej ciemność nienawidzi światła, a wykonawcą młody Beniamin Bathurst. Fabuła zbudowana jest według ścisłych zasad epickiego questu: Beniamin gromadzi drużynę i wyrusza na straceńczą misję, sam przeciwko potędze Francji, a także pozornie sprzymierzonych Prus i Austrii. To, co w owej misji nietypowe i dla mnie jako czytelnika bardzo pociągające, to że wcale nie życzymy mu powodzenia. Dawid i Goliat? Być może, ale w tym pojedynku to Goliat reprezentuje światło. Naturalna sympatia dla głównego bohatera, a zarazem do strony słabszej, walczy tu z mitycznym obrazem świata, w którym Francja reprezentuje archanioła Michała, a Anglia Lucyfera.
Największym atutem „Szachisty” jest główny bohater. Ów dwudziestotrzyletni młodzieniec, który zna na pamięć Hamleta i nosi w lasce szpadę, „lubi teatr, grę i kilka innych rzeczy, wśród których jest zemsta”. Beniamin nie jest idealistą – pojęcia takie jak ojczyzna, naród czy racja stanu są dla niego puste, a Napoleona szanuje znacznie bardziej niż swoich zleceniodawców – ale nie jest też oportunistą pokroju Castlereagha. Podejmuje się misji dlatego, że jest ona niewykonalna – aby rozegrać pasjonującą partię szachów, by odczuć mistykę gry, w której przeciwnikiem jest cesarz Francuzów. Opanowany, chłodny i pozbawiony wszelkich skrupułów (a jednak kieruje się jakimiś gwałtownymi impulsami moralnymi – wypowiada wojnę królowi przestępców Londynu, by spełnić obietnicę daną przypadkowo spotkanej na ulicy prostytutce), budzi szacunek i fascynację czytelnika.
Styl Łysiaka może być dla wielu irytujący – ta niemal kanonizacja Napoleona, te prawie publicystyczne wtręty, patos, na który ja zawsze byłam bardzo wrażliwa. To ten rodzaj książki, który budzi gwałtowne emocje – i u mnie przeważnie pozytywne.

„Szachista” to jedna z kilku powieści Łysiaka osadzonych w czasach napoleońskich, ale tworzy kontinuum z jego utworami niebeletrystycznymi, takimi jak „Empirowy pasjans”. W publikacjach Łysiaka trudno mówić o granicy pomiędzy fikcją a nie-fikcją i tak jak „Empirowy pasjans”, „Szuańska ballada” czy „Cesarski poker” zawierają fragmenty wyraźnie beletryzowane, tak „Szachista”...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Znakomicie połączone autentyczne relacje w sensacyjną powieść.

Znakomicie połączone autentyczne relacje w sensacyjną powieść.

Pokaż mimo to

Jedna z ulubionych. Pierwsza powieść historyczna mojego życia.

Jedna z ulubionych. Pierwsza powieść historyczna mojego życia.

Pokaż mimo to

Fabularyzowana historia o próbie porwania przez Brytyjczyków Napoleona, kiedy, po jednej z wojen, przebywał w Polsce. Autor stara się nadać książce walory "naukowe" przez podawanie źródeł i cytatów z konkretnych prac i wspomnień ludzi z tamtej epoki.
Dla miłośników epoki napoleońskiej.

Fabularyzowana historia o próbie porwania przez Brytyjczyków Napoleona, kiedy, po jednej z wojen, przebywał w Polsce. Autor stara się nadać książce walory "naukowe" przez podawanie źródeł i cytatów z konkretnych prac i wspomnień ludzi z tamtej epoki.
Dla miłośników epoki napoleońskiej.

Pokaż mimo to

Szkoda, że nie powstał film na podstawie tej książki. Nieźle się to czyta, ale dzisiaj można by zrobić zupełnie nowoczesny film sensacyjno-szpiegowski tylko dziejący się w tamtej epoce.

Szkoda, że nie powstał film na podstawie tej książki. Nieźle się to czyta, ale dzisiaj można by zrobić zupełnie nowoczesny film sensacyjno-szpiegowski tylko dziejący się w tamtej epoce.

Pokaż mimo to

Jak dla mnie najlepsza książka autora

Jak dla mnie najlepsza książka autora

Pokaż mimo to

W prozie historycznej Łysiaka lubię to, że w trakcie lektury szukam i zastanawiam się co jest prawdą a co konfabulacją autora, a nie lubię czerstwego języka w stylu książę wyobraża sobie jak mówią parobkowie. Ta pozycja zawiera oba te elementy.

W prozie historycznej Łysiaka lubię to, że w trakcie lektury szukam i zastanawiam się co jest prawdą a co konfabulacją autora, a nie lubię czerstwego języka w stylu książę wyobraża sobie jak mówią parobkowie. Ta pozycja zawiera oba te elementy.

Pokaż mimo to

Jest to bardzo ciekawa książka opowiadająca o zamachu na Napoleona. Sam pomysł jego wykonania był po prostu genialny, a umysł dowódcy grupy musiał być niezwykle przebiegły i szybko reagujący na zaistniałe przeszkody. Na samym początku myślałam, że historia mi się nie spodoba, bo Napoleon i jego dzieje nie do końca mnie interesują, ale już po kilkunastu stronach zobaczyłam, że świetnie jest to napisane i historia nie jest nudna. Naprawdę, gdybyście spotkali kiedyś tę książkę na swojej drodze, to szczerze polecam 😊

Jest to bardzo ciekawa książka opowiadająca o zamachu na Napoleona. Sam pomysł jego wykonania był po prostu genialny, a umysł dowódcy grupy musiał być niezwykle przebiegły i szybko reagujący na zaistniałe przeszkody. Na samym początku myślałam, że historia mi się nie spodoba, bo Napoleon i jego dzieje nie do końca mnie interesują, ale już po kilkunastu stronach zobaczyłam,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

„Bratu Henrykowi Łysiakowi”. Taki wpis znajdujemy na jednej z pierwszych stron najnowszego (2016) wydania “Szachisty”. Czy było tak na poprzednich wydaniach – nie wiem. „Szachista” to kryminał, reportaż i książka historyczno-przygodowa w jednym. Dobrze pomyślana, dobrze napisana, rzekłbym „klimatyczna”. Bohaterami tej historii są: wicehrabia Robert Stewart Castlereagh, markiz Londonderry, hrabia Henryk Bathurst i Spencer Perceval. Czyli angielska odmiana czekistowskiej wierchuszki rodem z „sowieckiego raju”. Wymieniona szajka planuje ni mniej ni więcej tylko dokonać zamachu na życie „korsykańskiego diabła”, wcielenia wszelkiego zła i największego koszmaru kapitalistów z City – Napoleona Bonaparte. Praktyczną stroną imprezy ma się zająć wyszkolone komando pod dowództwem pociotka jednego z mózgów operacji - Beniamina Bathursta. Resztę specgrupy stanowią: sługa Beniamina Bathursta o nazwisku Sij, Polak o imieniu Józef, specjalista od broni Brian Heyter, zakonnik Allan Robertson, lokatorzy londyńskich więzień Manuel Diaz i Juan Diaz, drugi Polak imieniem Mateusz, Cygan Parvis, niejaki Brown oraz policyjny snajper Wawrzyniec Rigby.

W „Szachiście” widać pewien schemat wykorzystany przez Łysiaka min. w „Ostatniej kohorcie”. W demaskowaniu złych i podłych przydatne okazuje się gwizdanie a Julia z wozów wędrownej trupy jest podobna do Terencji Sabiny z wozów Rzymian poszukujących Ostatniej kohorty. Kto ciekaw wyżej wymienionych spraw może to sprawdzić podczas lektury, gdy wykryty szpieg członek komanda chwacko wylatuje za burtę. W książce Łysiaka rzeczywistość przeplata się z wyobraźnią autora, szpieg zwodzi szpiega, wyrachowanie kłoci się z tkliwością i czułością, Beniamin Bathurst jest ucieleśnieniem damskich marzeń. Oddział specjalny przebywa drogę z zamglonej Anglii, przez zdeptane żołnierskimi podeszwami francuskiej piechoty ziemie Prus do wyzwalanej Rzeczypospolitej.

Pobyt ekipy Bathursta w Szamotułach jest opisany tak plastycznie jak tylko polski autor potrafi. Zimno w baszcie stanowiącej główną bazę zamachowców jest niemalże namacalne. Intryga, trupy, podwójni agenci, zakulisowe działania i …..zakończenie jakiego nie powstydziliby się najlepsi autorzy tego typu powieści, to przepis na bardzo przyjemne spędzenie czasu przy lekturze „Szachisty”. 10 na 10. Plus stylowe ilustracje i szata graficzna z empirowej serii. Z nowości w tym wydaniu da się zauważyć dodatkowy rozdział pt. „Komentarze uzupełniające”. Łysiak rozwija sprawy których nie mógł rozwiązać ze względu na brak literatury. Minęło kilkadziesiąt lat i parę rzeczy dało się uściślić. W tym właśnie rozdziale znajdziemy:

1. Sobowtór z Gostynina
2. Filadelfowie
3. Android von Kempelena
4. „Reinkarnacja”
5. Łańcuch śmierci
6. La vendetta


W tej beczce miodu jest też łyżka dziegciu - nie wpływająca jednak na ocenę samej książki.

Bo teraz o – moim zdaniem – jednej z tych opowieści, które okazują się historią z przysłowiowej d…y. Mianowicie, na kartach „Szachisty” znajduje się na samym początku taka oto informacja, że późną wiosną 1971 do pokoju Łysiaka przebywającego wtedy w Rzymie, rzekomo zapukał Hiszpan przedstawiający się jako Garcia Tejada. Dalej cytat z „Szachisty”: „powiedział, że jest Hiszpanem prowadzącym we Włoszech studia historyczne na temat epoki napoleońskiej, i prosił o pomoc w wyjaśnieniu kilku spraw polskich. Oświadczył, że dowiedział się o mnie w redakcji mediolańskiego miesięcznika „Historia”, gdzie złożyłem artykuł o stosunkach Murata z Polakami (numer grudniowy (168) z roku 1971 pod tytułem „Gioacchino Murat e i Polacchi”)”.

A dlaczego wydaje mi się, że Łysiak tę historię zmyślił? Otóż mamy rok 1971, Łysiak mówi o artykule który ukazał się w mediolańskim czasopiśmie w grudniu 1971 roku. Rzekomy Garcia Tejada pojawia się „późną wiosną”. Czyli pojawia się u Łysiaka wcześniej niż artykuł tegoż w czasopiśmie „Historia” wydawanym w Mediolanie. O samym artykule Tejada dowiedział się też rzekomo w redakcji czasopisma. Z daleka zalatuje sztucznością i tanią ściemą. Rzekomy Tejada nie mógł za wiele wiedzieć o znajomości epoki napoleońskiej Łysiaka. Dlaczego? Dopiero we wrześniu 1969 roku, na łamach „Myśli społecznej” ukazał się pierwszy „bonapartystowski” artykuł Łysiaka - o Irlandii za czasów napoleońskich. Jeden artykuł! Jeden! Debiut beletrystyczny nastąpił pod koniec 1972, gdy w miesięczniku „Morze” wydrukowano jego dwie nowele marynistyczne: „Spowiedź galernika” i „Misja korsarza”. Gdzie indziej znalazłem takie info o Łysiaku: debiut w roku 1969 - Artykuł: "Batalia o białe kruki" Warszawski Tygodnik Ilustrowany „Stolica” [numer 46 (1145) z 16 listopada]. Pierwszy felieton to rok 1975 - "Flaki oraz breloczek z cesarzem" w Warszawskim Tygodniku Ilustrowanym „Stolica” [numer 45 (1457) z 9 listopada].

I coś mi się wydaje, że Garcia Tejada raczej nie czytywał czasopism wydawanych w PRL, raczej nie znał polskiego i w ogóle to miał u siebie w Hiszpanii wielu znających się na epoce napoleońskiej i to piszących w dodatku po hiszpańsku. Ale ma to gdzieś, jedzie do Rzymu by spotkać się z Łysiakiem….

Nie zaniża to jednak wysokiej oceny „Szachisty”, a Waldemar Łysiak, jako autor bądź co bądź powieści historycznej, mógł popuścić wodze fantazji. Boć to przecie nie jest zbrodnia. A, że działa to na zmysły czytelników…. Za sam pomysł należy się pochwała;).

„Bratu Henrykowi Łysiakowi”. Taki wpis znajdujemy na jednej z pierwszych stron najnowszego (2016) wydania “Szachisty”. Czy było tak na poprzednich wydaniach – nie wiem. „Szachista” to kryminał, reportaż i książka historyczno-przygodowa w jednym. Dobrze pomyślana, dobrze napisana, rzekłbym „klimatyczna”. Bohaterami tej historii są: wicehrabia Robert Stewart Castlereagh,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Bardzo fajna fabuła i pomysł na książkę, ale niestety język jakim została napisana zupełnie nie porywa. Raczej przynudza, więc książka zostawiona przeze mnie w połowie czytania.

Bardzo fajna fabuła i pomysł na książkę, ale niestety język jakim została napisana zupełnie nie porywa. Raczej przynudza, więc książka zostawiona przeze mnie w połowie czytania.

Pokaż mimo to