Napisali: Anna Brożek i Jacek Jadacki

format 215 na 205 mm, s. 248 s., 234 wieobarwne ilustracje
Ze wstępów:

Andrzej Jasiński
Juror konkursów chopinowskich (od 1975 roku)
Przewodniczący jury konkursów chopinowskich (od 2000 roku)

Pianiści — wykonawcy utworów Chopina na całym świecie — za pomocą swej wyobraźni, wrażliwości artystycznej, wiedzy i intuicji próbują nawiązywać ponadczasową więź z twórcą, by możliwie najlepiej rozumieć jego przesłanie jako muzyka i człowieka. Dużo o Chopinie w obu aspektach mówi jego muzyka, ale to, co mówi on sam i jak wypowiadają się o nim jemu współcześni, jest bezcenne. Należy jednak mieć świadomość, że tak jak tekst utworów muzycznych nie jest pełnym odbiciem woli twórcy — pismo nutowe nie utrwala tego, co najważniejsze: przesłania duchowego — tak też zachowane na szczęście liczne teksty słowne dotyczące Chopina mogą okazywać różne niuanse znaczeniowe, w zależności od sposobu ich odczytania, rozumienia i odczucia. Prawda artystyczna — treść utworów muzycznych — jest ukryta pod zewnętrzną, bogatą warstwą dźwiękową wykonywanego utworu. Słowa wypowiadane, zanotowane i odczytywane są symbolami kryjącymi głębię uczuć ludzkich. Wykonawcy utworów Chopina przydatna jest wiedza, komentarz słowny; piszącemu o Chopinie — rozumienie mowy dźwięków.

Szczęśliwie się składa, że Autorzy tej książki to filozofowie, ale i wykształceni pianiści, potrafiący łączyć wiedzę ogólną, muzyczną, z wrażliwością artystyczną i warsztatem naukowym. Z przyjemnością odkryłem, że łączy mnie z Nimi pewne powinowactwo za sprawą ich pedagogów fortepianu, których znałem i ceniłem. Z wymienionych: prof. Rolanowska była uczennicą mej prof. Władysławy Markiewiczówny, a prof. Pikul jest absolwentem prof. Tadeusza Żmudzińskiego, również wychowanka mojej profesorki. Z przekonaniem — jako pianista i pedagog — podpisuję się pod słowami Autorów, że „zrozumieć muzykę Chopina w pełni można tylko, jeśli się przedtem zrozumie jego psychikę”.

Ich książka jest jak encyklopedia, w której można znaleźć wszystko, co ułatwia nam rozumienie Chopina: pianisty, kompozytora, romantyka, Polaka — człowieka, który przeżywał swoje radości i smutki, nadzieje i rozczarowania, który kochał i cierpiał i z godnością — świadomy swojego posłannictwa — poddawał się zrządzeniom losu.

Można tę książkę czytać od początku do końca, mając wrażenie, że jest się obecnym w czasach i miejscach związanych z całym życiem Chopina, albo wybrać z dokładnego spisu treści to, co szczególnie nas interesuje, lub otworzyć na którejkolwiek stronie i… mieć wyśmienitą pożywkę dla intelektu i ducha.

Autorom gratuluję, a Czytelnikom życzę satysfakcji ze wspaniałej lektury.

Katarzyna Chałasińska–Macukow
Rektor Uniwersytetu Warszawskiego

W powszechnej świadomości miejscem na mapie Polski najbardziej związanym z Fryderykiem Chopinem pozostaje Żelazowa Wola. Dwusetna rocznica jego urodzin jest doskonałą okazją, by przypomnieć, że choć wielki kompozytor urodził się w małej sochaczewskiej wsi, to dorastał i rozwijał swój niebywały talent w Warszawie. Mieszkając tu przez dwie dekady, obserwował rozkwit miasta i narodziny Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, którego sam później został studentem. Przez wiele lat uniwersytecki kampus pozostawał dla Fryderyka domem. Jego rodzina przez dziesięć lat mieszkała w prawym skrzydle Pałacu Kazimierzowskiego. Jesienią 1826 roku Fryderyk został studentem Szkoły Głównej Muzyki,
kierowanej przez rektora Józefa Elsnera, wchodzącej — jako oddział Sztuk Pięknych — w skład Uniwersytetu. Gdy trzy lata później kompozytor kończył naukę, Elsner nazwał go w swych raporcie „geniuszem muzycznym”. W 1830 roku Fryderyk wyjechał z Warszawy i nigdy już do niej nie powrócił. Jednak wspomnienie miasta i uczelni na zawsze pozostało w jego sercu.

Cieszy mnie niezmiernie powstanie publikacji, uwypuklającej związki geniusza fortepianu z Uniwersytetem Warszawskim. Książka Fryderyk Chopin: środowisko społeczne — osobowość — światopogląd — założenia tworcze pokazuje, jak wielki wpływ na osobowość kompozytora i jego rozwój jako artysty mieli spotkani w warszawskim okresie życia przyjaciele i nauczyciele, a także niezwykła atmosfera tamtych lat.

Spis treści

Wstęp Katarzyny Chałasińskiej–Macukow
Wstęp Andrzeja Jasińskiego
Przedmowa

Część I. Środowisko społeczne

Rozdział I. Dom
1. Ojciec
2. Matka
3. Rodzeństwo
3.1. Ludwika
3.2. Izabela
3.3. Emilia

Rozdział II. Miasto
1. Nauczyciele i uczeni
1.1. Muzycy
1.1.1. Wojciech Żywny
1.1.2. Józef Elsner
1.1.3. Wenzel Wilhelm Würfel
1.2. Filologowie, historycy, teoretycy literatury i sztuki
1.2.1. Chrystian Piotr Aigner
1.2.2. Samuel Bogumił Linde
1.2.3. Feliks Bentkowski
1.2.4. Kazimierz Brodziński
1.2.5. Józef Jakub Tatarkiewicz
1.3. Biologowie, ekonomiści, medycy
1.3.1. Feliks Paweł Jarocki
1.3.2. Fryderyk Skarbek
1.3.3. Ferdynand Dworzaczek
1.4. Filozofowie
1.4.1. Józef Kalasanty Szaniawski
1.4.2. Adam Ignacy Zubelewicz
1.4.3. Krystyn Lach–Szyrma
2. Działacze i pisarze
2.1. Stanisław Kostka Potocki
2.2. Katarzyna i Józef Sowińscy
2.3. Klementyna z Tańskich Hoffmanowa
3. Rówieśnicy i przyjaciele

Rozdział III. Ojczyzna
1. Kraj
1.1. Mazowsze
1.2. Ziemia Dobrzyńska
1.3. Ziemia Chełmińska i Pomorze
1.4. Małopolska i Wielkopolska
1.5. Śląsk
2. Dziedzictwo
2.1. Tradycja muzyczna
2.1.1. Antoni Radziwiłł
2.1.2. Maria Szymanowska
2.2. Tradycja literacka
2.2.1. Adam Naruszewicz
2.2.2. Franciszek Karpiński
2.2.3. Antoni Malczewski
2.3. Tradycja filozoficzna
2.3.1. Feliks Jaroński
2.3.2. Józef Bychowiec
2.3.3. Bronisław Ferdynand Trentowski
3. Za granicą
3.1. Filozofujący eseiści
3.1.1. Hugues Félicité Robert de Lamennais
3.1.2. Ralph Waldo emerson
3.2. Filozofujący poeci
3.2.1. Adam Mickiewicz
3.2.2. Cyprian Kamil Norwid

Część II. Osobowość

Rozdział IV. Postać
1. Wygląd
2. Zdrowie
3. Sposób bycia

Rozdział V. Umysłowość
1. Zdolności
1.1. Talent lingwistyczny
1.1.1. Doświadczenia dziecięce
1.1.2. Wrażliwość językowa
1.1.3. Języki obce
1.2. Talent aktorski
1.3. Talent malarski
2. Usposobienie
2.1. Temperament
2.1.1. Trzeźwość czy marzycielskość
2.1.2. Pogoda czy żal
2.1.3. Przyzwyczajenia czy nowości
2.2. Sfera emocjonalna
2.2.1. Obojętność czy wrażliwość
2.2.2. Powściągliwość czy uraźliwość
2.2.3. Oschłość czy czułość
2.2.4. Oziębłość czy kochliwość
2.3. Sfera wolicjonalna
2.3.1. Opanowanie czy porywczość
2.3.2. Cierpliwość czy kapryśność
2.3.3. Doskonałość czy bylejakość
2.3.4. Stanowczość czy chwiejność
2.4. Styl
2.4.1. Wyniosłość czy skromność
2.4.2. Otwartość czy skrytość
2.4.3. Wspaniałomyślność czy pamiętliwość
3. Upodobania
3.1. Predylekcje artystyczne
3.2. Predylekcje witalne
3.2.1. Skłonności opiekuńcze
3.2.2. Upodobania «domowe»
3.2.3. Upodobania «gospodarskie»

Rozdział VI. Postawa
1. Życzliwość
2. Przyjaźń
3. Miłość
3.1. Miłość «czysta»
3.2. Miłość rodzinna
3.3. Miłość namiętna

Część III. Światopogląd

Rozdział VII. Los
1. Życie
1.1. Niepewność
1.2. Przemijanie
1.3. Nadzieja
2. Wiara
3. Śmierć
3.1. „Wadzenie się z Bogiem”
3.2. Lęk przed śmiercią
3.3. „Dni przedostatnie”

Rozdział VIII. Człowiek
1. Jednostka
1.1. Szacunek i spolegliwość
1.2. Pamięć i sumienie
1.3. Kobieta i żona
2. Społeczeństwo
3. Naród
3.1. Wspólnota narodowa
3.2. Miłość do ojczyzny
3.3. Stosunek do obcych
3.3.1. Rosjanie
3.3.2. Czesi

Rozdział IX. Wartości
1. Dobro
2. Cnota
3. Szczęście

Część IV. Założenia twórcze

Rozdział X. Twórczość
1. Przemyślenia
2. Twórca
3. Odbiór

Rozdział XI. Wykonawstwo
1. Samoocena i świadectwa
1.1. We własnych oczach
1.2. W ocenie innych
2. Znamiona i wyróżniki
2.1. «Skromność»
2.2. «Łagodność» i «barwność»
2.3. «Uduchowienie»
3. Zasady i wskazówki
3.1. Reguła metodycznego treningu
3.2. Reguła optymizmu dydaktycznego
3.3. Reguła adekwatności techniki
3.4. Reguła prymatu anatomii
3.5. Reguła optymalnej motoryki
3.6. Reguła skrupulatności tekstowej
3.7. Reguła stymulowania intuicji
3.8. Reguła hartowania charakteru

Rozdział XII. Dzieło
1. Wzorce
1.1. Proces komponowania
1.2. Kunszt kompozytorski
1.3. Ideały i antyideały
1.3.1. Johann Sebastian Bach i Georg Friedrich Händel
1.3.2. Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart i Ludwig van Beethoven
1.3.3. Luigi Cherubini, Giacomo Meyerbeer i Franz Schubert
1.3.4. Felix Mendelssohn–Bartholdy i Robert Schumann
1.4. Prototypy gatunkowe
1.5. «Minimalizm» fortepianowy
2. Piękno
3. Treść
3.1. Język muzyki
3.2. Funkcje semiotyczne symboli
3.2.1. Ekspresja w muzyce
3.2.2. Ewokacja w muzyce
3.3. Programy i asocjacje
3.4. Zadania katarktyczne
3.5. Polskość muzyki
3.5.1. „Sercem Polak”
3.5.2. Nurt szlachecki i ludowy
3.5.3. Polonezy i mazurki
3.5.4. Piosnki i pieśni
3.5.4.1. Narodziny i zmierzch miłości
3.5.4.2. Radości i smutki życiowe
3.5.4.3. Walka o wolność ojczyzny
3.5.5. „Dusza narodu”

Posłowie
Piśmiennictwo
Wykaz rycin
Wykaz nazwisk