Polski poeta okresu romantyzmu. Wraz z Antonim Malczewskim i Sewerynem Goszczyńskim zaliczany jest do "szkoły ukraińskiej" polskiego romantyzmu.
Urodził się w wielodzietnej, niezamożnej rodzinie szlacheckiej, jako najmłodszy z trzynaściorga rodzeństwa. Uczył się u Bazylianów w Humaniu, gdzie poznał Seweryna Goszczyńskiego i Michała Grabowskiego.

W 1820 r. wyjechał do Warszawy, tam zaangażował się w działalność różnych organizacji patriotycznych. Związany ze sprzysiężeniem Piotra Wysockiego[2]. Pracował w tym czasie jako guwerner na prowincji. W powstaniu listopadowym walczył m.in. pod Sochaczewem i Grochowem, za co otrzymał Krzyż Virtuti Militari. Działał również jako poseł na sejm powstańczy, oraz jako sekretarz prezydenta Warszawy. W tym czasie redagował pismo "Nowa Polska". Po klęsce powstania, wraz z korpusem generała Ramorino, przedostał się do Prus i stamtąd udał się do Lwowa, a w końcu – do Paryża.

W Paryżu brał czynny udział w życiu emigracyjnym, wstępując do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego i zakładając Zgromadzenie księży zmartwychwstańcow. Nie dał się nakłonić do modnego wówczas towianizmu. W 1846 r. ożenił się z Zofią Rosengardtówną, uczennicą Chopina. Od 1853 r. był członkiem Rady Szkoły Narodowej Polskiej w Battigniolles. Pod koniec życia przeprowadził się do swojej córki, do Villepreux, gdzie ostatecznie stracił wzrok. Tam również zakończył życie.

Pochowany został na Cmentarzu Montmartre w Paryżu.

Zaleski był jednym z pierwszych polskich poetów romantycznych. Debiutował poematem Duma o Wacławie w 1819 r. Styl jego poezji Maurycy Mochnacki określał mianem "brylantowego". W późniejszych lirykach prezentował się jako wcielenie ruskiego wieszcza Bojana, znanego ze staroruskiego poematu "Słowo o wyprawie Igora". W ujęciu Zaleskiego "wieszczenie" polegało na proklamowaniu idei panslawizmu w oparciu o federacyjną strukturę I Rzeczypospolitej, oraz Kościoła katolickiego.

Jego wiersze były pisane rzadko spotykanym w poezji polskiej tzw. sylabotonikiem melicznym, charakteryzującym się bardzo regularnym uporządkowaniem sylab akcentowanych i niezwykłą melodyką wiersza. Z tego powodu wiele jego utworów stało się bardzo popularnymi i uzyskało oprawę muzyczną, również ze strony wybitnych ówczesnych kompozytorów, m.in. Chopina.

Jednak ten typ liryki nie zyskał uznania wielu ówczesnych poetów – Słowacki i Norwid atakowali go za, ich zdaniem, "dziecinne rymy". Z uznaniem natomiast wyrażał się o nim Adam Mickiewicz, dedykując Zaleskiemu wiersz "Do B... Z.". Przez współczesnych mu był uznawany za "patriarchę poezji polskiej".

Twórczość Zaleskiego, oprócz charakterystycznych dla romantyzmu motywów "wieszcza", profetyzmu oraz tematyki ludowej, wprowadziła oryginalny ton poezji parakletejskiej. W jego utworach można wyróżnić słowa-klucze, takie jak: "słowik", "rusałka", czy "step".