Jesteśmy społecznością, która kocha książki

O ile wiem, podczas wojny domowej w Hiszpanii było kilku korespondentów prasowych z Polski: w strefie narodowej Roman Fajans, Jan Kazimierz Kukucz i Jędrzej Giertych, w strefie republikańskiej Stanisław Talier, Stefan Olpiński, Adam Sikorski, Ksawery Pruszyński, Władysław Popławski, Joanna Gintułt i Szmul Sznejderman (ten ostatni pisał dla gazet wychodzących w jidisz),a obie strefy odwiedził Jerzy Przywieczerski. Żaden z nich nie dotrwał w Hiszpanii do roku 1938, wszyscy wrócili do kraju. Siedmiu opublikowało też przed wojną swoje reportaże w formie książkowej: Przywieczerski „Hiszpania w ogniu” (1936),Olpiński (jako Stefan Osten) „Z krwawej Hiszpanii” (1937),Pruszyński „W czerwonej Hiszpanii” (1937),Giertych „Hiszpania bohaterska” (1937),Fajans „Hiszpania 1936” (1937),Sikorski „Łuna nad Hiszpanią” (1938) a Sznejderman „Krig in Szpanjen” (1938). Jest jeszcze Jan Kazimierz Zaremba i jego "Płonąca Hiszpania" (1937),ale nic o tej książce nie wiem, zwłaszcza czy to zbiór reportaży czy jakaś próbka literacka. Żeby mieć tło porównawcze, należałoby przeczytać wszystkie 7 książek. Pruszyński i Olpiński są dostępni za darmo w internecie, Giertych i Sznejderman mieli ostatnio swoje re-edycje. Co do Fajansa, Sikorskiego i Przywieczerskiego to warszawiacy i krakusy mogą iść do swoich BN-ek, ale reszta Polski niestety będzie miała kłopot. Ja do Sikorskiego jeszcze nie dotarłem. Pod względem wiarygodności uszeregowałbym ich następująco: 1. Przywieczerski, 2. Pruszyński, 3. Fajans, 4. Osten, 5. Giertych, 6. Sznejderman (Sikorski n/a). Oprócz Sznejdermana, który bezczelnie łże w żywe oczy, pozostali raczej nie kłamią; ich problemem pozostaje zwyczaj serwowania uogólnień, opinii, kategoryzacji i własnych wniosków, które niekoniecznie muszą być prawdziwe. U Fajansa jest tego niestety sporo, a ponieważ jego sympatie są oczywiście po stronie Narodowców, więc wiadomo w którą stronę jest przechył. Co nie znaczy, że książka nie ma wartości informacyjnej. Niektóre rozdziały powinny wręcz być przetłumaczone na inne języki, tak są ciekawe. Mam na myśli przede wszystkim wywiad z Unamuno, który ukazał się w Kurierze Warszawskim 6. grudnia 1936, a przeprowadzony był zapewne w końcu listopada, czyli na miesiąc przed śmiercią. Fajans był jednym z ostatnich dziennikarzy, którzy rozmawiali z Unamuno; każdy historyk literatury, który o nim pisze, powinien ten wywiad przeczytać, a o ile wiem, wywiad nigdy nie był przetłumaczony na hiszpański. Robi wielkie wrażenie, i to pomimo tego że Fajans chyba raczej nic tu w celach sensacyjnych nie podkręcił. W ogóle jego format jest fascynujący: oto jeden z największych żyjących intelektualistów świata w rozmowie z... reporterem sensacyjnego warszawskiego czerwoniaka. Polecam zainteresowanym historią polskiego dziennikarstwa, zwłaszcza korespondentów wojennych i prasy "czerwonej". Zainteresowanym hiszpańską wojną raczej chyba niewiele się przyda.