Bardzo mało znana, a przecież niezwykła historia o Powstaniu Warszawskim, widziana oczyma czterech starszych panów.
Ale w zasadzie to anegdotki, choć lepiej użyć starodawnego wyrażenia, jakże adekwatnego do tej książki: facecja.
Starsi panowie mają za sobą długie i barwne życie, a przyświeca im cel szlachetny: troszczą się o swego przyjaciela, który miał pewne przygody z sercem. By go nie martwić umawiają się na pogodne opowieści. Wokoło trwa walka, a oni przedstawiają nam barwne wydarzenia ze swego życia.
Czego tam nie ma!
Awanturka w maleńkim państewku powstałym przez niedopatrzenie urzędnicze, malwersacja popełniona wobec towarzystwa ubezpieczeniowego, ale petersburskiego, uszlachcenie całego narodu poprzez nadanie herbów wykonawcom wszelkich profesji za wyjątkiem pospolitych rzezimieszków, hochsztaplerów i indywiduów popełniających czyny hańbiące, powstanie łańcuszka szczęścia. Takich wydarzeń wprost przeogromna mnogość.
Czterej panowie to dziwacy, ale jakże ujmujący. Ileż mają do powiedzenia! Aż strach ogarnia, że mogą nie zdążyć.
Bo wokoło wojna.

Z tego co napisałem powyżej, można odnieść wrażenie, że barwne opowieści przesłaniają straszny, wojenny czas. Że dzieło Zambrzyckiego to eskapizm.
Ale okropieństwa ukryć się nie da. A ci stateczni mężczyźni biorą udział, na miarę swych sił, w walce Warszawy. Dają z siebie tyle, ile mogą. Nie zważają ani na słabość, ani na zagrożenie życia. Należą do wspólnoty, z której wypisać się nie można, a z której rezygnacja to najgorsza ułomność, uczynek niehonorowy, niegodziwy i hańbiący.

Barwność historii nie zmniejsza się, za to napięcie rośnie, choć bardzo umiarkowanie, wzrasta. Wielka umiejętność, bo historia powolutku, ale zaczyna przerażać. A biorą w niej udział nie tylko ci starszawi bohaterowie, ale całe, ginące miasto, mające do opowiedzenia tysiące takich niezwykłych opowieści. Starzy bohaterowie to ucieleśnienie bogactwa i różnorodności narodu, który ich wydał, jego tradycji i wielopokoleniowego dziedzictwa.
Które właśnie ginie na ich oczach. To takie małe, dziwaczne zbiory niebanalnych ludzi, których to skarbów żal, bo to nie tylko przedmioty, to narodowe dziedzictwo. A poza tym, i nade wszystko, ludzie: młodzi, niedowidzący, bo powieki im się sklejają od oparzeń, pokaleczeni, cierpiący. Umierający. A to przyszłość.

Straszny obraz, o którym trzeba wiedzieć, że to prawda.

Autor umiał oddać dramatyzm Powstania, przesadnie nie epatując krwią. Nie popadając w orgię brutalności. Zachowując umiar, w przeciwieństwie do i tu cytat:
„Mówiłem, że nadmiar gorliwości prowadzi kondotierów do okrucieństwa i hańby”.

Dzieło Zambrzyckiego udowadnia że do opisania tragedii II wojny nie trzeba zawsze szukać form nowych i drapieżnych. Można posłużyć się klasycznymi środkami wyrazu. Które się nie starzeją.
Pod warunkiem, oczywiście, że twórca wie, co robi.

Słowem „Kwatera bożych pomyleńców” to niezwykła książka, o dramatycznych wydarzeniach opowiadająca bez zadęcia i z niewzniosłym patosem, bardzo elegancka, napisana pięknym językiem, ujmująca opisami, frapująca dialogami, znakomicie prowadzona dramaturgicznie, emocjonalnie dojrzała, a ze strony na stronę coraz bardziej przejmująca.
Zwykłe, a zarazem wielkie świadectwo ludzi, którzy umieli kochać, bo potrafili siebie poświęcić, kiedy nadszedł czas próby.

Dziesięć gwiazdek to nie za wiele.

Bardzo mało znana, a przecież niezwykła historia o Powstaniu Warszawskim, widziana oczyma czterech starszych panów.
Ale w zasadzie to anegdotki, choć lepiej użyć starodawnego wyrażenia, jakże adekwatnego do tej książki: facecja.
Starsi panowie mają za sobą długie i barwne życie, a przyświeca im cel szlachetny: troszczą się o swego przyjaciela, który miał pewne przygody z...