Znakomita, dogłębna, pełna trafnych spostrzeżeń analiza reżimu Pahlawich w Iranie. Poznajemy genezę tej dynastii, jej cechy charakterystyczne, wreszcie różne przyczyny jej upadku. Poznajemy też losy zwykłych ludzi, którzy znaleźli się na "kursie kolizyjnym" z bezwzględnym aparatem władzy. Często byli to ludzie torturowani i zabijani za samą aluzję na temat tyranii.
Autor pokazuje nam niziny społeczne, z których wywodziła się dynastia Pahlawich. Najpierw dziadka ostatniego szacha - potomka pańszczyźnianych chłopów, który "zaistniał" doprowadzając na miejsce kaźni zabójcę szacha Naser ed-Dina (1896), następnie Rezę, który dzięki tężyźnie fizycznej i silnej osobowości został dowódcą kozaków perskich, a w 1925 r. przejął władzę w tym kraju jako pierwszy rodowity Pers po wielu stuleciach panowania dynastii pochodzenia tureckiego na tronie szachów. Był to władca, który chłopskim zwyczajem umiał dać w gębę albo obłożyć kijem tego, kto mu stanął na drodze. Nie trzeba dodawać, jak wiele brakowało temu gminnemu osiłkowi do sznytu takich np. Windsorów. Wreszcie widzimy samego Mohammada Rezę, który - podobnie jak jego ojciec - usiłował europeizować Iran walcząc z szyickim klerem i czerpiąc ze wzorców sąsiedniej Republiki Tureckiej, pierwszego państwa laickiego w świecie islamu. Obaj szachowie w celu modernizacji zacofanego Iranu uciekali się do najbardziej okrutnych metod walki z jakąkolwiek opozycją. Mohammad Reza nie wahał się obalić przy pomocy i za namową CIA demokratycznego rządu Mosaddeka w 1953 r. Tyrania i reformatorskie zapędy Pahlawich nasuwają skojarzenie z carem-reformatorem Piotrem I w Rosji, który również nie stronił od brutalnych metod sprawowania władzy. Jednak pomiędzy Pahlawimi i słynnym Romanowem istniała zasadnicza różnica. Piotr I dużo lepiej znał zarówno swój kraj, jak i świat. Podróżował, a nawet szukał zatrudnienia w innych krajach, by poznać ich zwyczaje i poziom techniczny, a potem przenieść je na rodzimy grunt. Owszem, słynny Romanow popełniał błędy, ale uczynił z Rosji silnego gracza na arenie międzynarodowej. Tymczasem Pahlawi, mimo swoich - jak powiedzieliśmy - skromnych korzeni, żyli w oderwaniu od realiów. Nie wzięli pod uwagę siły oddziaływania szyickiego kleru, niezadowolonej młodzieży oraz szeroko rozumianej opozycji na społeczeństwo. Nie umieli zorganizować sprawnego doboru kadr (poza rozbudową sieci donosicieli i agentów irańskiej bezpieki - SAVAK), wreszcie - co dotyczy zwłaszcza ostatniego szacha - skupiali się na zewnętrznych rekwizytach potęgi, zamiast podjąć złożony, żmudny trud stworzenia infrastruktury potrzebnej do rozwoju kraju. W Iranie zapanował terror paraliżujący jakąkolwiek inicjatywę. Z natury nieśmiały, zakompleksiony Mohammad Reza, za młodu żyjący w cieniu ojca, już jako monarcha "dowartościowywał się" luksusowym trybem życia i megalomańskimi projektami. Zamiast postawić na użytecznych doradców otoczył się pochlebcami niezdolnymi do jakiegokolwiek konstruktywnego działania. Fragment mówiący o tym, jak to szach decydował, by zamawiać najnowocześniejsze myśliwce czy helikoptery, ale "nie wiedział" (bali się mu powiedzieć?), że maszyny te potrzebują hangarów - to perełka. Upadek tego człowieka był kwestią czasu. Nie mogły tego zmienić tortury, masakry protestujących, ani poparcie - niezbyt zdecydowane - ze strony USA, zakłopotanych, że mają sojusznika o tak marnym wizerunku. Ostatnia dynastia perskich szachów upadła otoczona powszechną pogardą i nienawiścią Irańczyków, oburzonych ostentacyjnym bogactwem obozu władzy, jego niekompetencją, korupcją i brutalnością. Dramatem Iranu było to, że zamiast "wyjść na prostą", znalazł się pod władaniem religijnych ekstremistów i - sprowokowany przez Saddama Husajna - ugrzązł w ośmioletniej, wyniszczającej wojnie z Irakiem. Ale to już temat na inną książkę.

Znakomita, dogłębna, pełna trafnych spostrzeżeń analiza reżimu Pahlawich w Iranie. Poznajemy genezę tej dynastii, jej cechy charakterystyczne, wreszcie różne przyczyny jej upadku. Poznajemy też losy zwykłych ludzi, którzy znaleźli się na "kursie kolizyjnym" z bezwzględnym aparatem władzy. Często byli to ludzie torturowani i zabijani za samą aluzję na temat tyranii.
Autor...