W swoim najsłynniejszym dziele, Leszek Kołakowski opisuje historię marksizmu, od jego prekursorów, aż po nową lewicę.

Pierwszy tom poświęcony jest źródłom filozoficznym dialektyki. Jest trochę o filozofii greków, Heglu i lewicy heglowskiej. Można znaleźć też trochę informacji o socjalistach z tego okresu oraz o I Międzynarodówce. Jednak głównym wątkiem tego tomu jest sama filozofia Marksa i Engelsa. Z tego też powodu, ten tom jest najtrudniejszy w czytaniu.

Drugi tom jest poświęcony okresowi historii marksizmu od śmierci Engelsa do śmierci Lenina. W tym rozdziale opisano wielu znanych i mniej znanych marksistów, zarówno polskich jak i zagranicznych. Z oczywistych powodów duża część tomu poświęcona jest historii marksizmu rosyjskiego, od narodnictwa do przejęcia władzy przez Stalina. Opisana jest też II międzynarodówka.

Pierwsza połowa trzeciego tomu poświęcona jest głównie okresowi stalinizmu oraz Trockiemu. W drugiej połowie autor opisuje bardziej współczesnych przedstawicieli marksizmu, takich jak Antonio Gramsci, Georg Lucas, Herbert Marcuse, Ernest Bloch oraz szkoła frankfurcka. Tom kończy się opisem nowej lewicy i maoizmu.

Jedną z ważniejszych tez autora(które bardzo dobrze uargumentował) jest przekonanie, że marksizm-leninizm nie jest wypaczeniem(czy zaprzeczeniem) doktryny marksizmu, a jej implementacją. Wynika to z tego, że wiele twierdzeń Marksa jest ogólna i mglista. W pismach Marksa znajduje się też wiele niespójności. Przez co przed odpowiedni dobór cytatów z dzieł Mistrza można uzasadniać zarówno "demokratyczny" socjalizm, jak i krwawą dyktaturę. Jednak pewne koncepcje Marksa, jak choćby całkowita jedność w społeczeństwie przyszłości nie jest możliwa do realizacji w inny sposób niż przez krwawą dyktaturę właśnie.

W mojej opinii warto zapoznać się z rozdziałem poświęconym Róży Luksemburg oraz Trockiemu. Opie te postacie są nadal popularne w pewnych kręgach polskiej socjaldemokracji(lub "demokratycznego" socjalizmu). Warto wspomnieć choćby o tym, że Róża często pisała o nieograniczonej demokracji, wolności słowa i zgromadzeń. Jednak jednocześnie w tych samych dziełach potrafiła nawoływać do niszczenia wrogów politycznych żelazną ręką i nie widziała w tym sprzeczności z poprzednimi twierdzeniami. Trocki natomiast urósł w niektórych kręgach do miana męczennika i apostoła "dobrego" socjalizmu, chociaż od Stalina różnił się tylko w drobnych kwestiach. Sam Trocki wcale nie uważał systemu sowieckiego za zły. Dla niego głównym problemem było to, że to Stalin(reprezentant biurokracji) a nie on sam(reprezentant ludu) był u władzy. Przez to działania Stalina reprezentowały interesy biurokracji a nie proletariatu. Nie widział też żadnego problemu w mordowaniu wrogów ludu wraz z całymi rodzinami. Terror stalinowski był zły nie dlatego, że był terrorem, a dlatego, że był realizowany przez osobę Stalina a nie np. towarzysza Trockiego.

W części poświęconej stalinizmowi można poczytać o dużej liczbie absurdów w systemie sprawiedliwości społecznej. Dla niektórych ludzi system sowiecki może okazać się tak karykaturalny, że mogą nie uwierzyć że coś takiego rzeczywiście istniało. Przykładem może być choćby słynne dwójmyślenie, które nakazywało wielbić obecny system i władzę, cieszyć się "prawdziwą" wolnością i jednocześnie być świadomym tego, że jak zrobi się jakąś nieprawomyślną rzecz, to zostanie się zesłanym do Gułagu albo od razu rozstrzelanym. Oprócz opisu represji, jest także opis regularnego niszczenia nauki przez marksistów. Najbardziej oberwało się naukom humanistycznym, jednak dosięgło to także w dużym stopniu nauk ścisłych.

Wartym uwagi jest także szkoła frankfurcka, która stworzyła nadal popularną w dzisiejszych czasach teorię krytyczną oraz tolerancję represywną(czyli niszczenie każdego, kto nie należy do radykalnej lewicy, oczywiście wszystko w imię walki z faszyzmem). Cała teoria krytyczna sprowadzała się tak właściwie do krytyki wszystkiego niemarksistowskiego dla samej krytyki. Według jej autorów nie podlegała ona żadnej weryfikacji apriorycznej, ponieważ logika i normy formalne odbierają ludziom wolność i są burżuazyjne. Nie podlegała ona też weryfikacji empirycznej, ponieważ rzeczywistość jest reakcyjna. Badanie rzeczywistości zachowuje status quo, zamiast ją kontestować, a przez to się ją akceptuje zamiast ją zmieniać. O ile słyszałem trochę o teorii krytycznej(głównie ze źródeł feministyczno-marksistowskich), to nie spodziewałem się, że ta teoria w całej swojej okazałości jest tak absurdalna. Jedynym kryterium prawdziwości w tej teorii jest źródło pochodzenia danego twierdzenia. Sprowadza się to do tego, że prawdziwe jest to, co głoszą autorzy i zwolennicy tej teorii. Wszystko inne jest fałszywe, odbiera ludziom wolność i należy to zniszczyć. Autorzy jak i zwolennicy przedstawiają ją jako prawidłową teorię naukową. Przerażające jest to, że są ludzie ze stopniami doktorskimi albo z profesurami, którzy mają takie poglądy(głównie na kierunkach humanistycznych)

Dzieło to jest długie i miejscami trudne w odbiorze, jednak według mnie warto się z tym zapoznać, ponieważ jest to prawdopodobnie najlepszy opis historii idei, która wywarła największy wpływ na współczesny świat. Warto sięgnąć po tą książkę także dlatego, że bardziej współczesne wersje marksizmu(jak szkoła frankfurcka albo nowa lewica) są nadal popularne w niektórych środowiskach(głównie radykalniejszej lewicy). Szczerze polecam.

W swoim najsłynniejszym dziele, Leszek Kołakowski opisuje historię marksizmu, od jego prekursorów, aż po nową lewicę.

Pierwszy tom poświęcony jest źródłom filozoficznym dialektyki. Jest trochę o filozofii greków, Heglu i lewicy heglowskiej. Można znaleźć też trochę informacji o socjalistach z tego okresu oraz o I Międzynarodówce. Jednak głównym wątkiem tego tomu jest sama...