Primo Levi – Rozejm (“La tregua”)

Autobiograficzna powieść Primo Leviego, w której opisuje on swoją długą drogę od obozu w Auschwitz do domu w Turynie.

Przyjemna lektura, opisująca trudne dzieje Europy tuż po zakończeniu walk wojennych oraz ciężką dolę wyzwolonych z Auschwitz. Zaczyna się w styczniu 1945 wraz z pojawieniem się pierwszych żołnierzy radzieckich w obozie oświęcimskim – wydawać by się mogło, że dla włoskiego Żyda, który uniknął jakoś śmierci jest to początek radości i wytchnienia. Nic bardziej mylnego. „Przesiedleńców” miała czekać cała długa epopeja, wizyty w wielu obozach przejściowych, długie podróże kolejowe w głąb Rosji (nikt nie wiedział dlaczego i po co) oraz nieustająca walka z głodem, wycieńczeniem i tęsknotą.

Pierwsza część książki to opis pobytu w wyzwolonym Auschwitz, a także obozach w Katowicach i Krakowie. Ponad połowa „Rozejmu” to jednak Rosja Radziecka, która przedstawiona została nie tyle jako kraj zbrodniczy (Levi wszak żadnych zbrodni ze strony Rosji nie doświadczył), ile jako kraj chaotyczny, zaniedbany i nieprzewidywalny. Nikt nie wie jaka jest następna stacja podróży, nikt nie wie kto jest dowódcą w obozie przejściowym, wszystko sprawia wrażenie bylejakości i szybko skleconej improwizacji. To właśnie Rosja jest główną bohaterką tej powieści – jej ogrom i powierzchnia przemawiają do wyobraźni, z jednej strony niosąc nadzieję, z drugiej sprawiając wrażenie pustyni i miejsca w którym ludzie pozostawieni są samym sobie. Nic dziwnego, że Levi dostał ataku paniki po tym jak zgubił się w tamtejszym lesie. Mimo to, ZSRR jest przedstawione w sposób umiarkowanie pozytywny, raczej jako kraj nieporadny niż zły.

Powieść pełna jest ciekawych, niekiedy bardzo śmiesznych a czasami tragicznych, historii i przygód. Negocjowanie z rosyjskimi wieśniakami kupna ‘kuricy’ w zamian za talerze, które przybiera formę istnych kalamburów i pantonimy, może szczerze rozbawić. Tak samo jak przygotowania w obozie przed przybyciem radzieckiego generała-inspektora i dylemat co począć z latryną; negocjacje na polskim targu i próba odsprzedania koszuli z dużą dziurą czy też tańce i zabawy Rosjan po ogłoszeniu zwycięstwa nad Niemcami. Możemy też podziwiać spryt i zaradność ludzi skazanych na samych siebie, ich pomysłowości i bardzo często zwykłego krętactwa. Odsprzedanie zwykłego mosiądzowego pierścionka po cenie złotego, „pompowanie” ryb za pomocą strzykawki, aby można było je sprzedać po wyższej cenie – życie w drodze powrotnej do domu to nieustająca gra o przetrwanie, w której ktoś musi niestety przegrać aby inny mógł wygrać.

Książka napisana jest jasnym, klarownym stylem – typowym dla Leviego. Nie moralizuje i nie wydaje przez zdecydowaną większość książki osądów. „Rozejm” stanowi zapis nie tylko ciekawego (ale niestety nie w pozytywnym sensie tego słowa) życia, ale oferuje też wgląd w spuściznę naszego kontynentu, która często umyka nam pomiędzy działaniami zbrojnymi II WŚ, a ekonomicznym boomem i zimna wojną lat ’50 i później. Jest to też świadectwo ludzi, którzy przeżyli piekło i pod sam koniec – odwiedzając Niemcy w swej długiej podróży do domu – Levi zastanawia się jak mijający go na ulicy Niemcy mają siłę spojrzeć mu w twarz. Czy są bestiami, czy są może po prostu nieświadomi? Zapewne to drugie, dlatego właśnie Levi postanowił upamiętnić swoje przeżycia – najpierw w „Jeśli to jest człowiek”, a potem w „Rozejmie”.

Może nie szczytowe osiągnięcie Leviego, ale bardzo ciekawa i mądra lektura.

Primo Levi – Rozejm (“La tregua”)

Autobiograficzna powieść Primo Leviego, w której opisuje on swoją długą drogę od obozu w Auschwitz do domu w Turynie.

Przyjemna lektura, opisująca trudne dzieje Europy tuż po zakończeniu walk wojennych oraz ciężką dolę wyzwolonych z Auschwitz. Zaczyna się w styczniu 1945 wraz z pojawieniem się pierwszych żołnierzy radzieckich w obozie...