Pracę nad powieścią pt.: „Kochaj bliźniego” Remarque rozpoczął wiosną 1938 roku będąc już na emigracji w Szwajcarii. Bazuje ona na autentycznej historii Kerna, którego poznał właśnie w Porto Ronco. Natomiast wątek Steinera jest całkowicie fikcyjny. Sam autor nie był do końca zadowolony z tej książki. Po tym jak ukazało się niemieckie wydanie (w 1941 r. w wydawnictwie emigracyjnym Bermann-Fischer w Sztokholmie) Remarque zaznaczył w swoim dzienniku, że prawdopodobnie lepszym rozwiązaniem byłoby umieszczenie na pierwszym planie tylko historii Steinera, zamiast naprzemiennie opowiadać o życiu trójki protagonistów. Jednak uważam, że to jest jedna z jego lepszych powieści – i właśnie dlatego, że opisał tych wszystkich bohaterów w taki sposób.

Powieść „Kochaj bliźniego“ opisuje losy trójki emigrantów, którzy zmuszeni byli opuścić ojczyznę po tym jak Hitler został wybrany kanclerzem rzeszy, a władzę przejęła NSDAP. Wyjechali oni bez dokumentów przez co nie mogli zostać przyjęci w żadnym innym europejskim kraju. Jak sami wspominali, jedyną ich ojczyzną stała się od tego momentu granica. Na szczególną uwagę zasługuje tu wręcz absurdalny wątek przerzucania emigrantów z jednego kraju do drugiego – jak jakąś piłeczkę ping-pongową. Nie wszyscy niestety byli w stanie poradzić sobie z tą sytuacją tak dobrze jak Ludwik. Wielu załamało się wcześniej czy później, inni jednak stworzyli sobie w tych chorych warunkach jakąś namiastkę społeczności i usiłowali prowadzić w miarę normalne życie.

Na początku opowieści, 21-letni Ludwik Kern – pół Żyd i syn zadenuncjowanego żydowskiego sprzedawcy perfum, poznaje w Wiedniu dwa razy starszego Steinera, którego aresztowano z powodów politycznych, jednak udało mu się uciec z obozu koncentracyjnego. Powoli stanie się jego mentorem, który odkryje przed nim wiele sprytnych tajników ułatwiających życie na wygnaniu bezpaństwowcom, ale i kimś bardzo bliskim – przyjacielem, na którym zawsze może polegać. Po jakimś czasie – podczas pobytu w Pradze, gdzie szukał swojego ojca – Ludwik pozna Ruth i zakocha się w niej. Od tego czasu będzie im przyświecać już wspólny cel, a razem – mając oparcie w drugiej osobie, będzie zdecydowanie łatwiej…

Remarque poruszał w swoich powieściach trzy główne nurty tematyczne: bezpośrednie wydarzenia wojenne (szczególnie w kontekście młodych żołnierzy), los emigranta oraz życie powojenne w nowej rzeczywistości. Najbardziej podobają mi się właśnie historie bezpaństwowców, które opisuje i uważam, że nikt nie robi tego tak doskonale jak on. Na pewno nie bez znaczenia jest fakt, że wiele czerpie on z własnych doświadczeń, co prawda nie były one tak dramatyczne jak losy jego bohaterów, ale jednak. Poza tym historia przedstawiona w „Kochaj bliźniego” bardzo przypomina mi losy bohaterów „Łuku Triumfalnego”, który już zawsze pozostanie jedną z moich ulubionych książek.

„Kochaj bliźniego” to książka poruszająca bardzo ważny ale i uniwersalny (i dziś szczególnie aktualny) temat godności człowieka w czasie kiedy nie posiada on ważnych papierów stanowiących o jego wartości i decydujących o jego przeżyciu. Emigrant musi „mieć silne serce, by żyć bez korzeni”. Na szczęście Remarque zachował w swojej powieści równowagę, pozwalając spojrzeć na los emigrantów bardziej optymistycznie. Mimo wielu przeciwności losu, nie jest niemożliwe spotkać na swojej drodze ludzi, którzy się nie boją wykazać człowieczeństwem w stosunku do obcych i wyciągną do nich pomocną dłoń. W wielu przypadkach nie robią oni zresztą nic nadzwyczajnego, co przekraczałoby normy standardowego zachowania, jednak dla uchodźców to często ich być albo nie być.

Niezwykle emocjonująca, dramatyczna, przejmująca, refleksyjna ale i piękna opowieść – jak to zwykle u Remarque bywa… – która pozostaje na długo w pamięci. Szczerze polecam!

Pracę nad powieścią pt.: „Kochaj bliźniego” Remarque rozpoczął wiosną 1938 roku będąc już na emigracji w Szwajcarii. Bazuje ona na autentycznej historii Kerna, którego poznał właśnie w Porto Ronco. Natomiast wątek Steinera jest całkowicie fikcyjny. Sam autor nie był do końca zadowolony z tej książki. Po tym jak ukazało się niemieckie wydanie (w 1941 r. w wydawnictwie...