Sięgnęłam po tę książkę z czystej ciekawości. Jak widać w tym przypadku, ciekawość to pierwszy stopień do zniesmaczenia.
Autor już na samym wstępie nie kryje się z faktem, że celem jego książki jest „nawracanie” ludzi wierzących na ateizm. Już to samo w sobie jest mocno irytujące, gdyż w toku wywodu naukowego nie powinna mieć miejsca taka stronniczość.
Jako kulturoznawca i osoba z gruntu tolerancyjna nie zamierzam wylewać na Dawkinsa wiadra pomyj za sam fakt wyrażenia swoich poglądów. To, że każdy ma prawo do artykułowania swoich poglądów, dowodzenia swoich racji i polemiki z racjami innych powinno być oczywiste. Zasadniczą kwestią jest jednak to, w jaki sposób to robi.
Dawkins opiera swoje osądy na temat rligii na jej negatywnych aspektach, przywołuje liczne przykłady wojen religijnych, skrajnej homofobii w środowiskach chrześcijańskich itp. Każda myśląca osoba pewnie przyzna, że religia jako konstrukt kulturowy nie jest pozbawiona mrocznych stron i nie sposób pominąć ich milczeniem. To jednak nie oznacza, że powinno się tego typu konstrukt sprowadzać wyłącznie do źródła wszelkiego zła zapominając o jego pozytywnych aspektach. Istnieje wiele teorii, które udowadniają, że religia (oraz myślenie mityczne, jeśli już przy tym jesteśmy) mają swój specyficzny kontekst w kulturze, swoją retorykę i funkcje. Pozwolę sobie przywołać tutaj choćby teorię form symbolicznych Cassirera, która mówi, że wielkie filary kultury – sztukę, mit, religię, naukę – powinniśmy rozpatrywać jako nieprzystające do siebie nawzajem, tzn, że każda z nich opisuje świat na swój odmienny sposób. „Jeśli pragniemy wyjaśnić sobie – twierdzi Cassirer – świat mitycznego postrzegania i mitycznej wyobraźni, nie wolno nam zaczynać od krytyki obydwu z punktu widzenia naszych teoretycznych ideałów poznania i prawdy.” To tak, jakbyśmy usiłowali porównać perspektywę artystyczną, świat widziany poprzez sztukę z oglądem naukowym. Nie da się zaprzeczyć, że te dwa sposoby widzenia rzeczywistości wzajemnie się nie wykluczają – sztuka zajmuje się formami rzeczy, nauka zaś wyjaśnianiem ich przyczyn.
Wracając jednak do „ Boga urojonego”... Należy się, jak sądzę, zastanowić, czy można kogokolwiek przekonać do jakiejś racji, w tym przypadku do ateizmu, stosując retorykę obrażania wszystkich, którzy mają odmienne zdanie? Czy nie osiągnie się w takiej sytuacji efektu wręcz odwrotnego? Dawkins robi to na każdym kroku, wprost wyśmiewając ludzi wierzących, zarzucając im, dosłownie, kretynizm, ciasnotę umysłową itp. epitety. (Drwi sobie nawet z zamachu na papieża - skoro Jan Paweł II uwierzył w swoje ocalenie przez Matkę Boską Fatimską, to czym zajmowały się w tym czasie inne Matki Boskie – nie wiadomo, co usiłując w ten sposób udowodnić, chyba swoją niedojrzałość i niepotrzebny cynizm nawet wobec zagrożenia ludzkiego życia). Tymczasem ateiści to według niego ludzie światli, wolnomyśliciele o wspaniałych horyzontach, którzy powinni być dumni ze swojej niezależności myślenia. Oczywiście, szerokie horyzonty to rzeczywiście rzecz godna pochwały i szacunku, znam jednak sporo ateistów, którzy sami uznaliby podział na głupiutkich wierzących i oświeconych niewierzących za co najmniej watrościujący. Takimi opiniami Dawkins zwyczajnie, mówiąc kolokwialnie, robi ateistom złą prasę sugerując ich brak tolerancji dla nie-ateistów, co jest, przynajmniej według mojego doświadczenia, oczywistą nieprawdą.
Kolejny, równie krzywdzący, pogląd dotyczy braku rozróżnienia w obrębie wierzących. Nie mogę zrozumieć, dlaczego Dawkins utożsamia ludzi religijnych z fanatykami, jawnie ich ze sobą zrównując. Podaje przykłady niejednokrotnie tak skrajne, że zahaczające o terroryzm lub co najmniej nieuzasadnioną przemoc, najwyraźniej po to, żeby dowieść, że każdy kto czci jakiegokolwiek Boga jest niezrównoważonym psychicznie furiatem gotowym kaleczyć i zabijać bezbronnych ludzi na ulicy w imię swojej wiary.
Idąc dalej... Dlaczego utożsamia religię pojmowaną instytucjonalnie, zrzeszoną w uznanych prawnie kościołach z ogólnie pojmowaną duchowością? Ktoś, kto zabiera się za badanie jakichkolwiek przejawów wiary w świat duchowy powinien chyba dostrzegać różnicę, tym bardziej, że deklaruje zajmowanie się postrzeganiem bytów nadprzyrodzonych „w ogólności”.
Wydawałoby się, że jedyną wartościową rzeczą w tej książce są przybliżane przez autora fakty na temat odkryć naukowych, historie idei z dziedzin takich jak biologia, astronomia, psychologia, historia, socjologia itp. I tak jest w istocie, przynajmniej częściowo. Pominę już w tym miejscu retorykę tychże przedstawień. Istotne jest jednak, że Dawkins, niestety, po raz kolejny podporządkował wszystko swojemu nadrzędnemu celowi: udowodnieniu wszystkim, jak straszliwym urojeniem jest wiara człowieka w jakikolwiek nadprzyrodzony byt. W konsekwencji przytacza on tylko takich badaczy i filozofów, którzy podzielają jego poglądy i, co chyba najgorsze, często również jego cynizm i retorykę wypowiedzi. Znamienny jest tu choćby przykład naukowca, nie pomnę nazwiska, który porównuje ludzką wiarę w Boga do wiary w orbitujący w kosmosie czajniczek – naprawdę mamy to traktować poważnie? Jeśli nawet przywoływane są autorytety o poglądach przeciwnych, następuje nie tyle polemika, co bezpośrednie wydrwienie ich założeń. Jakby tego było mało, nawet pozornie niepodważalne fakty „pracują” w służbie autora tajemniczo się przeinaczając. Dobrym przykładem jest tu stwierdzenie, że dziecięcej psychice bardziej szkodzi intensywna i nachalna indoktrynacja, niż molestowanie seksualne; opinia ta jest kuriozalna nie tylko z punktu widzenia psychologii, ale też zwykłego logicznego myślenia!
Mając to wszystko na uwadze dziwię się, że „Bóg urojony” zbiera tak dobre recenzje. Osobiście od profesora Oksfordu oczekiwałam większego obiektywizmu i wyższej kultury wypowiedzi w stosunku do ludzi, którzy nie podzielają jego poglądów. Moim skromnym zdaniem retoryka oparta na wydrwiwaniu wszystkich wokół nie przystoi autorytetowi naukowemu.

Sięgnęłam po tę książkę z czystej ciekawości. Jak widać w tym przypadku, ciekawość to pierwszy stopień do zniesmaczenia.
Autor już na samym wstępie nie kryje się z faktem, że celem jego książki jest „nawracanie” ludzi wierzących na ateizm. Już to samo w sobie jest mocno irytujące, gdyż w toku wywodu naukowego nie powinna mieć miejsca taka stronniczość.
Jako kulturoznawca i...