„Elementarz tożsamości" to zbiór popularnonaukowych esejów Zbigniewa Benedyktowicza z dziedziny antropologii współczesności wydany przez Czarne w serii Tropiki poświęconej tekstom z zakresu szeroko rozumianej antropologii kulturowej. Ten pokaźny zbiór skierowany jest nie tylko do specjalistów, ale i do wszystkich czytelników zainteresowanych bliżej głębszą analizą kulturowych pojęć, symboli i znaków współczesności. Dyskurs naukowy (perspektywa fenomenologiczna i hermeneutyczna) splata się z narracją wykraczającą poza czysto naukowe rozumienie antropologii. Można czytać zbiór jako, niezaskakujący przecież, znak wyjątkowej umiejętności i swobody autora w poruszaniu się między różnymi tekstami kultury, otwartości na przeróżne jej przejawy.

Tom esejów składa się z trzech części. Pierwsza szkicowo określa zagadnienia, którymi zajmuje się antropologia współczesności, wskazując przede wszystkim na jej trzy wymiary: antropologię współczesności, kontekstową i retrospekcji. Druga nosi tytuł: Inspiracje fenomenologiczne i hermeneutyczne. Trzecia poświęcona jest zagadnieniom antropologii filmu.

W części drugiej można między innymi przypomnieć sobie lub wzbogacić wiedzę o sylwetki wielkich myślicieli: religioznawcy Mircei Eliadego i teologa Rudolfa Otta. W eseju im poświęconym poruszone zostały zagadnienia wokół koncepcji homo religiosus: sacrum i profanum, czas sakralny, hierofania oraz zasady i etapy metody fenomenologicznej. Dalej pojawiają się eseje poruszające zagadnienia teorii symbolu, działalności teatru Gardzienice, figury Innego, omawiające kwestię zapomnianych słów przy okazji wydanej przez Czarne ciekawej antologii "Zapomniane słowa". Są antropologiczne refleksje wokół Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie oraz jej przestrzeni bliskiej autorowi ("Aleja Róż i okolice"). Oraz tytułowy esej "Elementarz tożsamości", w którym rozwijane jest rozumienie pojęcia tożsamości na marginesie filmu W.Wiszniewskiego "Elementarz" i projektu "Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości". Temat pamięci, przypominania, jej przemijania i odpominania, rozrachunek z pamięcią w kontekście jednostkowym, prywatnym, ale i kulturowym, historycznym jest jednym z ważniejszych składników tożsamości kulturowej, a więc i czołowym zagadnieniem tomu. Specyfiką rozważań jest przywoływanie jako materiału rozlicznych tekstów literackich i filmowych, jak i materialnych i niematerialnych znaków przestrzeni i tradycji, lokalnych i ponadlokalnych. Bogactwo nazwisk i odniesień lekturowych imponuje.

Część trzecia będzie szczególnie interesująca dla kinomanów. W niej znajdą eseje o niepokojącej "La Stradzie" Felliniego (film drogi, film o ludziach drogi, film o artystach, film zapowiadający całą twórczość reżysera),o genialnej "Uczcie Babett" G.Axela w kontekście biblijnej przypowieści o Marii i Marcie, o oscarowym "Tangu" Rybczyńskiego i twórczości Tarkowskiego i Kantora wokół pojęcia nostalgii (i prowincji).

Każdy esej opatrzony jest obfitą bibliografią. Stanowi więc nie tylko inspirację do refleksji w świetle sygnalizowanych tematów, ale również odniesień bibliograficznych. Warto również sięgnąć do "Kontekstów. Polskiej Sztuki Ludowej", których redaktorem naczelnym jest Zbigniew Benedyktowicz, etnograf i antropolog kulturowy, pracownik UW i PAN. Zebrane w tomie eseje można odnaleźć w archiwalnych numerach kwartalnika.

A z okładki spogląda na czytelnika Gulietta Masina w roli wrażliwej i wymykającej się jednoznacznej interpretacji Gelsominy.

Justyna Radomińska