Po pierwsze i najważniejsze - parafrazując swobodnie tytuł jednego z filmów nieocenionych braci Coen: to nie jest książka dla niecierpliwych ludzi. Dla "historycznego laika", za jakiego się uważam, dzieło prof. Ziółkowskiego to nie lada wyzwanie - autor nie zabawia się w prowadzenie czytelnika za rączkę, nie próbuje ułatwić mu podróży przez tysiącletnią historię Cesarstwa. Już od pierwszy stron, obejmujących omówienie znalezisk archeologicznych z czasów archaicznych można srodze się przerazić - tekst pełen jest niezrozumiałych słów i pojęć, których profesor w żaden sposób nie próbuje nam przybliżyć. Kiedy jednak przebrniemy przez ten cokolwiek ciężki etap otrzymujemy sowitą nagrodę - wyśmienicie napisaną i arcyciekawą analizę historii Cesarstwa Rzymskiego od powstania zalążków mieściny Rzym po definitywny koniec Cesarstwa Zachodniego.

Nie pozostaje mi nic innego, jak tylko bić pokłony profesorowi pod względem literackiego kunsztu, z jakim ta monografia została napisana. Wiele bym dał za to, by w taki sposób formułować swe wypowiedzi, z nieukrywaną przyjemnością czyta się to, co prof. Ziółkowski konsekwentnie pisze. Nie ma tu mowy o stylistycznych słabościach, jakichkolwiek nierównościach - każdy fragment, wyrwany z dowolnego kontekstu prezentuje tę samą, doskonałą jakość.

Ta książka nie jest zmurszałym kompendium wiedzy na temat starożytnego Rzymu - to osobista analiza profesora, który nader często spiera się z różnymi autorytetami, wysnuwa swoje wnioski i sugeruje, jaki ma punkt widzenia. Dzięki temu dzieło to staje się czymś więcej niż podręcznikiem, to odwzorowanie prywatnego spojrzenia profesora na historię.

Jednym słowem - wspaniałe dokonanie, od którego nie mogłem się oderwać i pospiesznie wracałem do lektury, gdy tylko czas na to pozwalał. Oczywiście, nie mamy do czynienia z ideałem - pomijając wspomniane na początku bezlitosne zasypywanie czytelnika nigdzie nie wyjaśnionymi pojęciami (dobrze, że istnieje internet), za wadę - ale bardzo subiektywną - uznałbym pewien brak proporcji - o ile o samej republice przeczytać można bardzo wiele, to o dziejach Cesarstwa za cesarzy (większość z nich jest tylko wymieniana parokrotnie) już za mało. Ale profesor sam tłumaczy się z tego w pewnym miejscu (choć tam dotyczy to dziejów chrześcijaństwa w imperium): w jednotomowym, i to zaledwie 600-stronicowym dziele, trudno pisać o wszystkim.
Zaletą dla mnie natomiast był zupełny brak fragmentów dotyczących kultury (co dla wielu będzie wadą samą w sobie), nie ma niemal słowa o literaturze czy sztuce pojmowanej szerzej. Dla mnie to fragmenty i tak zazwyczaj męczące, które pomijam - interesuje mnie historia (czy to pod względem politycznym lub społecznym).

Podsumowując - wspaniałe dzieło, które polecam każdemu zainteresowanemu dziejami Rzymu w starożytności. Trzeba do tego tylko trochę samozaparcia - nagrodą będzie doskonała lektura.

Po pierwsze i najważniejsze - parafrazując swobodnie tytuł jednego z filmów nieocenionych braci Coen: to nie jest książka dla niecierpliwych ludzi. Dla "historycznego laika", za jakiego się uważam, dzieło prof. Ziółkowskiego to nie lada wyzwanie - autor nie zabawia się w prowadzenie czytelnika za rączkę, nie próbuje ułatwić mu podróży przez tysiącletnią historię Cesarstwa....