W czasach Sienkiewicza Wiry zostały uznane za wstecznictwo, ponieważ krytykowały ideologię uznawaną wówczas za najbardziej postępową - socjalizm. Dziś chyba tylko człowiek nieświadomy historii ostatnich stu lat mógłby przeciwko nim wytoczyć te armaty, które rychtowali współcześni autorowi. Ostrzeżenie przed państwem socjalistycznym, przy którym Prusy są świątynią wolności, wkłada Sienkiewicz w usta Grońskiego, swego wyraźnego alter ego (wszyscy wielbiciele postaci Petroniusza odnajdą w Grońskim jego drugą odsłonę) w 1910, na długo przed rewolucją bolszewicką.
W warstwie wypadków "prywatnych" to chyba najbardziej nieoczywiste u Sienkiewicza rozegranie motywu miłosnego. Nie ma tu śladu schematu porwania i ocalenia, na którym opierają się Trylogia czy Krzyżacy. W relacji Krzyckiego i panny Anney mamy kilka ostrych punktów zwrotnych (czasem mamy wrażenie obcowania z tanim romansem, ale jest ono najzupełniej fałszywe - typowe chwyty zmieniają funkcję o sto osiemdziesiąt stopni), a oni sami są postaciami znacznie bardziej skomplikowanymi niż się na pozór wydaje. Książka pozostawia przygnębiające wrażenie i na pewno nie została napisana ku pokrzepieniu serc, ale nie jest z pewnością ani słaba, ani nieaktualna, jak chcieli ją widzieć współcześni.

W czasach Sienkiewicza Wiry zostały uznane za wstecznictwo, ponieważ krytykowały ideologię uznawaną wówczas za najbardziej postępową - socjalizm. Dziś chyba tylko człowiek nieświadomy historii ostatnich stu lat mógłby przeciwko nim wytoczyć te armaty, które rychtowali współcześni autorowi. Ostrzeżenie przed państwem socjalistycznym, przy którym Prusy są świątynią wolności,...