"Sąd sądem, ale sprawiedliwość musi być po... właściwej stronie"

Przyznaję, że przyciągnął mnie do tej książki... tytuł, który kryje w sobie mroczną zapowiedź nieszczęścia, cierpienia, rozpaczy, niemocy, bezradności. Pogrzebane marzenia, nadzieje, tajemnice, wspomnienia. Taaak. Ale życie? Życie w całości? To trochę tak, jakby się miało do czynienia ze śmiercią za życia. Moje myśli powędrowały siłą rzeczy w kierunku opowiadania "Przedwczesny pogrzeb" Edgara Allana Poego, w którym to narrator całkowicie podporządkowuje swe życie panicznemu, paranoicznemu strachowi, fobii, usilnej, ale złudnej potrzebie kontrolowania sytuacji, której kontrolować - jak się okazuje - nie sposób.

U Allena Eskena widzimy całkowicie zniszczone życie ludzkie, zniszczone za sprawą przypadku, sprzężenia wrogich, niewidzialnych sił, ale też, a może przede wszystkim - innych ludzi. Życie rozsypane w drobny mak, którego nikt i nic, mimo usilnych chęci nie jest w stanie naprawić, scalić, skleić. Podoba mi się, że autor już niemal od samego początku pozbawia nas złudzeń. Niezależnie od przebiegu akcji, działań innych bohaterów - los Carla Iversona zdaje się być przesądzony. Nie można cofnąć czasu, zwłaszcza gdy ten czas kurczy się w zastraszającym tempie. Nie można naprawić błędów, które popełniono w przeszłości, przynajmniej nie w sposób, który zrekompensowałby danej osobie wszelkie doznane krzywdy. Można jedynie spróbować naprawić to, co naprawić się da i to właśnie robi Joe Talbert, dwudziestojednoletni student, który za sprawą zbiegu okoliczności, przypadku (konieczność napisania biografii na zaliczenie z angielskiego) poznaje umierającego na nowotwór trzustki Carla Iversona. Joe zmuszony jest zagłębić się w życie człowieka, którego skazano za zgwałcenie, zamordowanie i zbeszczeszczenie zwłok czternastoletniej dziewczynki. Już podczas pierwszej rozmowy Carl sugeruje, że jest: i zabójcą, i mordercą. Na pytanie o różnicę między tymi pojęciami odpowiada enigmatycznie: "To jak różnica między tym, że masz nadzieję, iż wzejdzie słońce, a nadzieją, że wschód słońca jednak nie nastąpi". [1] Proste zadanie, na jakie po cichu liczył Joe zaczyna się komplikować. Jego rozmówca mu go nie ułatwia. Joe wraz ze swą sąsiadką - Lili, rozpoczynają własne śledztwo w tej sprawie, która zaczyna ich coraz bardziej pochłaniać i fascynować.

W tym miejscu warto wspomnieć, że czytelnik jest w stanie przewidzieć przebieg akcji. Eskens nie sili się na powszechnie stosowane we wszelkiej maści podobnego typu książkach oryginalne, ale zazwyczaj pozbawione logiki rozwiązania. To akurat odbieram pozytywnie. Zaczynam powoli doceniać urok przewidywalności, przyziemności, bo w nich ukrywa się zazwyczaj prawdopodobieństwo, a bez niego nie można napisać udanej powieści kryminalnej, sensacyjnej, obyczajowej. Nie, nie chcę powiedzieć, że zaprezentowany w "Pogrzebanym życiu" wątek kryminalno-sensacyjny jest skonstruowany idealnie. Przeciwnie, uważam, że Eskens nie do końca go dopracował. W wielu miejscach ucieka w schematyczne, uproszczone, by nie rzec dość naiwne - rozwiązania fabularne. Przybliżeniem szczegółów z dochodzenia, wątkiem obyczajowym próbuje przesłonić brak, a raczej ubogą charakterystykę centralnej postaci, tj. Carla. I nie chodzi tu tylko o walory, jakie powieść zyskałaby na stworzeniu przekonujacego portretu psychologicznego, ale o koncept, oś fabularną. Przecież Joe pisze jego biografię, więc wypadałoby, by oprócz prób weryfikacji faktów, zgłębił psychikę swego rozmówcy. Brakuje tu też jakichś uniwersalnych rozważań na temat sprawiedliwości, jej braku, rozszerzenia, a raczej pociągnięcia rozpoczętych i niedokończonych wątków na temat: człowieczeństwa, moralności, odpowiedzialności za siebie i innych, dobrych i złych wyborów życiowych...

Dysonanse w wątku kryminalno- sensacyjnym rekompensuje wątek obyczajowy, Postać Joego, w przeciwieństwie do Carla, jest należycie skonstruowana. Mamy tu młodego mężczyznę, który dopiero rozpoczyna swe samodzielne, dorosłe życie. Rozpoczęcie studiów stanowi dla niego furtkę do wolności, odcięcia się od trudnej przeszłości, uosabianej przez - uzależnioną od alkoholu, cierpiącą na chorobę dwubiegunową matkę i autystycznego przyrodniego brata. Ceną za porzucenie dysfunkcyjnej rodziny są wyrzuty sumienia. Jak można się spodziewać, przeszłość rzadko daje się pogrzebać i całkowite od niej uwolnienie jest niewykonalne. Spotkanie z Carlem zmusza Joego do przewartościowania życia i wzięcia za nie pełnej odpowiedzialności. Bohater porzuca złudne i egoistyczne marzenie o nieskrępowanej wolności. Podąża za głosem swojego sumienia. Niemal widzimy, jak dojrzewa, dorasta, przemienia się z chłopca w mężczyznę. Wątek obyczajowy jest świetny, przemyślany, opisany ze smakiem i wyczuciem i co najważniejsze - interesujący.

Reasumując: Jestem daleka od zachwytu, ale nie mogę nie zauważyć, że udało się Eskensowi stworzyć przyzwoitą (i pod względem treści, i pod względem formy) powieść. Według mnie to bardzo udany debiut. Mimo przewidywalności, braku napięcia, zahaczenia o sentymentalne, ckliwe nuty - tak charakterystyczne dla współczesnych amerykańskich pisarzy i pseudopisarzy, dysonansów w wątku kryminalno-sensacyjnym, o których nie można nie wspomnieć - czytałam tę książkę z niesłabnącym zainteresowaniem i prawdziwą przyjemnością. Myślę, że wybija się na tle ostatnich moich przygód czytelniczych, stąd moja dość wysoka ocena.

1- A. Eskens, "Pogrzebane życie", tłum. R. P. Lipski, Warszawa 2016, s. 57.

"Sąd sądem, ale sprawiedliwość musi być po... właściwej stronie"

Przyznaję, że przyciągnął mnie do tej książki... tytuł, który kryje w sobie mroczną zapowiedź nieszczęścia, cierpienia, rozpaczy, niemocy, bezradności. Pogrzebane marzenia, nadzieje, tajemnice, wspomnienia. Taaak. Ale życie? Życie w całości? To trochę tak, jakby się miało do czynienia ze śmiercią za życia....