Miniatury są nie tylko wątkiem w tej książce. Są sposobem przedstawienia świata. Każdy rozdział jest tu oddzielną iluminacją, malarstwem genialnie przetłumaczonym na literaturę. To opowieść o świecie namalowana przez XVI-wiecznego osmańskiego mistrza. Świecie lśniącym, kolorowym i zmysłowym lecz nieznającym perspektywy, głębi, dalszego planu, świecie zastygłym w nienaruszalnych, boskich schematach.

Pamuk maluje krainę ludzi pozbawionych wolnej woli, gdzie jedynym punktem odniesienia jest bóg i jego wola. Każde działanie, które się pojawia, narusza ustalony porządek i jako takie jest obrazoburcze; co najmniej niebezpieczne, a najczęściej złe, bo przecież w takim świecie każde działanie musi mieć znamiona grzechu. Wolność jednostki rozumiana jako odpowiedzialność za samego siebie nie istnieje nawet jako idea.

Kibicowałam mordercy. Jedynej postaci która się zbuntowała, spróbowała sama zapanować nad swoim losem. Krótki moment kiedy mistrz Osman, uwodzący dzieci tyran, budził moją sympatię to ten w którym się oślepił. Świetnie odmalowana Sekure, zamknięta w ograniczonych przestrzeniach i miotająca się w nich niczym ptak z podciętymi skrzydłami, w jednej chwili przeskakująca między tkliwym sentymentalizmem a zabarwioną okrucieństwem histerią budziła moje przerażenie; żyjąca wyłącznie cudzym życiem, nieprzypisująca sobie samej wartości, Ester, smutek. Czarny, popychany przez wydarzenia, pęknięty, nieukształtowany, wydawał się tragiczny.

Jeśli jak piszą niektórzy krytycy w tej opowieści Pamuk diagnozuje dzisiejsze tureckie społeczeństwo, to jest to diagnoza niezwykle ponura.

Powieść porównywana jest często do Imienia Róży, mi panoramą tragicznych, biernych bohaterów przywodziła na myśl raczej Dostojewskiego.

Prawdą jest też, że nie umiem być zdystansowanym czytelnikiem tej opowieści. Nie umiem czytać spokojnie o kobietach obserwujących życie zza firanek. Ani o chłopcach uwodzonych przez dojrzałych mężczyzn. Nie pomaga perspektywa historyczna, dokonuję moralnych ocen. W pierwszym przypadku widzę niewolnictwo, w drugim pedofilię. Czekam na sygnał że autor też to potępia, ale od Pamuka dostaję tylko zdystansowaną, ciepłą w tonie ironię.

To znakomita książka, genialnie skonstruowana, precyzyjna w detalu, lekka w języku, bogata w filozoficzne rozważania. I wręcz genialnie opowiadająca umarłą sztukę. Ze wszech miar interesująca. Ale pęknięta jak Czarny, niezdecydowana co chce opisać, czy ma być sądem czy apoteozą, romantycznym kryminałem czy głęboką refleksją.

Miniatury są nie tylko wątkiem w tej książce. Są sposobem przedstawienia świata. Każdy rozdział jest tu oddzielną iluminacją, malarstwem genialnie przetłumaczonym na literaturę. To opowieść o świecie namalowana przez XVI-wiecznego osmańskiego mistrza. Świecie lśniącym, kolorowym i zmysłowym lecz nieznającym perspektywy, głębi, dalszego planu, świecie zastygłym w...