Tym pisarzem jest Cristian Teodorescu, a ocalonym (od zapomnienia) miastem – przedwojenna Medgidia, leżąca w Rumunii, niedaleko nadmorskiej Konstancy. Teodorescu poprzedził swoją książkę kilkustronicowym wstępem, dołączonym specjalnie do polskiego wydania. W tym ciekawym szkicu przybliża nam burzliwą historię Rumunii lat 30, kiedy to słabła władza króla, a rosły wpływy faszystów, doprowadzając Rumunię do wojennej katastrofy w roli sojusznika Hitlera. Gdy z kolei przechodzimy do samej powieści, możemy zaobserwować, jak wielkie wydarzenia historyczne nieuchronnie odbijały się na losach poszczególnych mieszkańców niewielkiej Medgidii.

Czy zdarzyło się wam kiedyś wpaść w ręce wiekowych kuzynek, wyciągających z przepastnych szuflad stare albumy ze zdjęciami? Mi przytrafiło się to nie raz i dobrze pamiętam, że słuchanie rozwlekłych opowieści o kompletnie obcych ludziach bywało tak nudne, że spokojnie można by to uznać za łagodniejszą formę tortur. Tymczasem Cristian Teodorescu, wspominający przedwojenną Medgidię, nie ma w sobie nic ze starej ciotki. Jego opowieści są soczyste, zwięzłe i urozmaicone. Przy tym opowiadając o niewesołych czasach bardzo często posługuje się humorem, najczęściej w wersji zaprawionej melancholią, co przywodzi na myśl klimat prozy Bohumila Hrabala.

W „Medgidii...” spotykamy całą galerię wyrazistych postaci, które pozostają w pamięci na długo. Poznajemy restauratora Stefanka Teodorescu (zbieżność nazwisk nieprzypadkowa), przekształcającego przydworcowy bar w elegancką restaurację, z pomocą kelnera Januszka, który szlifował języki i maniery pracując w Orient Ekspressie. Jedną z ważniejszych postaci jest też major Scipion, niezwykle odważny i uczciwy, przez co konsekwentnie pomijany przy awansach. Równie interesujących bohaterów jest zbyt wielu, żeby ich wszystkich wymienić. Warto tylko zauważyć, że chociaż rozdziały książki są krótkie, dwu-trzy stronicowe, i zaludniają je tak liczne postaci, to w przypadku każdej z nich otrzymujemy pełen, wyrazisty portret, a nie jedynie powierzchowny szkic.

Prezentując losy mieszkańców przedwojennej Medgidii, ich emocje, ambicje, zwyczaje i dziwactwa, Teodorescu dokonuje fascynującej, literackiej rekonstrukcji całej społeczności, która ożywa przed nami w trakcie lektury. Sugestywność narracji pozwala nam przechadzać się wraz z bohaterami po ulicach i lokalach miasta, gdzie wierni spieszą do cerkwi, z wieży meczetu muezin wzywa do modlitwy, nieliczne samochody mijają się z dorożkami, a parowozy z fasonem wjeżdżają na stację. Należy przy tym podkreślić, że jest to opowieść pozbawiona jakiegokolwiek sentymentalizmu. Brak w niej również egzaltacji czy patosu – nawet gdy autor opisuje tragiczne losy swoich bohaterów.

Tamtej Medgidii – wielokulturowej, prosperującej, mającej klasę i styl - już nie ma. Zniszczyły ją lata wojny i komunizmu. Na szczęście pozostaje „Medgidia, miasto u kresu” - świetna powieść, którą mocno rekomenduję wszystkim czytelnikom otwartym na ciekawe propozycje również spoza "topu sprzedaży".

Bogusław Karpowicz