„Wędrowny sokół” to jedyna książka w dorobku Jamila Ahmada, zmarłego w ubiegłym roku Pakistańczyka, który zadebiutował w roku 2011, mając 78 lat. Ahmad spędził wiele lat jako urzędnik delegowany na terytoria zamieszkałe przez koczownicze, pasterskie plemiona Pasztunów. Ta książka jest dowodem, że nie traktował swego losu jak zesłania, ale jako szansę na poznanie fascynującej kultury i niezwykłych ludzi. Obecnie taką szansę otrzymujemy również my.

„Wędrowny sokół” to zbiór opowiadań, które łączy nieco tajemnicza postać tytułowego bohatera. Tor Baz to wcześnie osierocony chłopiec, którego spotykamy na różnych etapach jego niespokojnego życia, raz gdy jest przewodnikiem, a kiedy indziej, gdy jest szpiegiem. Oprócz niego pojawia się jeszcze wiele innych, interesujących postaci, takich jak choćby wędrujący mułła Berrerai. Nie ma on nic wspólnego z religijnym fanatyzmem, za to bardzo wiele z niebezpiecznymi przygodami i intrygami, za które jedni go podziwiają, a inni szczerze nienawidzą.

Wraz z „Wędrownym sokołem” poznajemy drogi i bezdroża pogranicza pakistańsko-afgańskiego, gdzie rządzi kodeks honorowy nomadów (pasztunwali), a zdrad i zniewag nie wybacza się nigdy. Powieść Jamila Ahmada charakteryzuje dość prosty styl narracji, która na ogół jest precyzyjna i rzeczowa, ale od czasu do czasu również nieco poetycka i balladowa. Dlatego moim pierwszym skojarzeniem w trakcie lektury były „Opowieści galicyjskie” Andrzeja Stasiuka, prezentujące – pomimo wszelkich geograficznych i kulturowych różnic – bardzo zbliżony klimat i podobną sugestywność.

Choć obyczaje i wydarzenia z życia pasztuńskich nomadów zafascynowały autora na tyle, że poświęcił im swoją jedyną książkę, to nie ma w niej nawet śladu sentymentalizmu czy idealizowania życia koczowników. W kolejnych opowiadaniach dowiadujemy się, jak tyranizują oni swoje żony, prowadzą nieustające sąsiedzkie wojny, porywają dla okupu, a nawet handlują niewolnikami. Fabuła „Wędrownego sokoła” jest osadzona w szczególnym momencie historii plemion, mianowicie w połowie ubiegłego stulecia, gdy swobodne przekraczanie granic państwowych przestało być możliwe. Dla nomadów oznaczało to konieczność drastycznej zmiany odwiecznego trybu życia, a dla wypasanych przez nich stad – śmierć. Ahmad opisuje wszystkie te wydarzenia z pozornym chłodem, co tylko dodaje jego relacji dramatyzmu.

Wydawnictwo Czarne przyzwyczaiło już swoich czytelników, że jego propozycjom można, a nawet należy zaufać. Skupiając się głównie na prozie polskiej i środkowoeuropejskiej, ambitnej i niebanalnej, osiągnęło komercyjny sukces nieokupiony kompromisami. „Wędrowny sokół” ze swoją egzotyką, walorami czysto literackimi, ale też poznawczymi, świetnie wpisuje się w profil wydawnictwa, zdecydowanie preferującego szlaki mniej uczęszczane. Z całą pewnością warto nimi podążać.

Bogusław Karpowicz