„Wędrowny sokół” to zbiór opowiadań, które łączy nieco tajemnicza postać tytułowego bohatera. Tor Baz to wcześnie osierocony chłopiec, którego spotykamy na różnych etapach jego niespokojnego życia, raz gdy jest przewodnikiem, a kiedy indziej, gdy jest szpiegiem. Oprócz niego pojawia się jeszcze wiele innych, interesujących postaci, takich jak choćby wędrujący mułła Berrerai. Nie ma on nic wspólnego z religijnym fanatyzmem, za to bardzo wiele z niebezpiecznymi przygodami i intrygami, za które jedni go podziwiają, a inni szczerze nienawidzą.

Wraz z „Wędrownym sokołem” poznajemy drogi i bezdroża pogranicza pakistańsko-afgańskiego, gdzie rządzi kodeks honorowy nomadów (pasztunwali), a zdrad i zniewag nie wybacza się nigdy. Powieść Jamila Ahmada charakteryzuje dość prosty styl narracji, która na ogół jest precyzyjna i rzeczowa, ale od czasu do czasu również nieco poetycka i balladowa. Dlatego moim pierwszym skojarzeniem w trakcie lektury były „Opowieści galicyjskie” Andrzeja Stasiuka, prezentujące – pomimo wszelkich geograficznych i kulturowych różnic – bardzo zbliżony klimat i podobną sugestywność.

Choć obyczaje i wydarzenia z życia pasztuńskich nomadów zafascynowały autora na tyle, że poświęcił im swoją jedyną książkę, to nie ma w niej nawet śladu sentymentalizmu czy idealizowania życia koczowników. W kolejnych opowiadaniach dowiadujemy się, jak tyranizują oni swoje żony, prowadzą nieustające sąsiedzkie wojny, porywają dla okupu, a nawet handlują niewolnikami. Fabuła „Wędrownego sokoła” jest osadzona w szczególnym momencie historii plemion, mianowicie w połowie ubiegłego stulecia, gdy swobodne przekraczanie granic państwowych przestało być możliwe. Dla nomadów oznaczało to konieczność drastycznej zmiany odwiecznego trybu życia, a dla wypasanych przez nich stad – śmierć. Ahmad opisuje wszystkie te wydarzenia z pozornym chłodem, co tylko dodaje jego relacji dramatyzmu.

Wydawnictwo Czarne przyzwyczaiło już swoich czytelników, że jego propozycjom można, a nawet należy zaufać. Skupiając się głównie na prozie polskiej i środkowoeuropejskiej, ambitnej i niebanalnej, osiągnęło komercyjny sukces nieokupiony kompromisami. „Wędrowny sokół” ze swoją egzotyką, walorami czysto literackimi, ale też poznawczymi, świetnie wpisuje się w profil wydawnictwa, zdecydowanie preferującego szlaki mniej uczęszczane. Z całą pewnością warto nimi podążać.

Bogusław Karpowicz