Mimo wyrażonej we wstępie sympatii dla Kościoła i pomijaniu opisu najtragiczniejszych wydarzeń z jego historii, książka jest w stosunku do papiestwa bardzo krytyczna. Autor wprost mówi o dyktaturze, przemocy, zdradzie, bezpardonowej walce o władzę - oczywiście, można by dużo więcej i bardziej dosadnie, ale temat został skrócony zarówno z dystansem jak i sprawnie literacko. Owszem, zdziwiłam się czytając, że bitwa pod Wiedniem była „sukcesem papieża w walce z Turkami”, ponieważ miał on "udział w zjednoczeniu wojsk Polski i Austrii". Przewracałam oczami, gdy rozłam w kościele autor nazywał „nieobliczalną katastrofą” a powołanie inkwizycji potraktował nieomal jak wyraz geniuszu i oddania kościołowi papieża.

Mimo tego Zamojski chwali tolerancję religijną a krytykuje fanatyzm i politykę papiestwa. Cytuje Napoleona, iż tylko ludźmi wierzącymi da się rządzić. Niektóre herezje popiera, wszystkie docenia za ich wkład w reformę kościoła katolickiego, o której pisze, że jest i była konieczna praktycznie od zawsze. Opisując dzieje Polski zdecydowanie chwali nie tylko tolerancję religijną ale nawet samych heretyków i ich doktrynę. Posunął się wręcz do stwierdzenia, że gdyby nie wygnano z Polski arian, oświecenie zaczęło by się u nas a nie na zachodzie, dokąd się udali. W kontrreformacji i naciskach Watykanu upatruje przyczyn wojen zewnętrznych i wewnętrznych w wielonarodowym państwie, usunięcia elity intelektualnej kraju, ostatecznego upadku moralnego, politycznego, ekonomicznego i w końcu rozbioru Polski.

Najbardziej zapadło mi w pamięć, jak cesarz Konstantyn (i wielu jego następców), prywatnie poganin i egocentryk promujący kult samego siebie, potrzebował zjednoczonej religii, aby łatwiej rządzić ludźmi, a więc godził, mediował i ratował hierarchów wczesnego kościoła przed zjedzeniem siebie wzajemnie we wściekłej, zapiekłej nienawiści i walce o detale teologiczne i satysfakcję z przeforsowania swojej racji.

W kolejnych wiekach istnienia Kościoła pojawiały się wśród duchowieństwa i wiernych idee odrzucane potem na synodach jako herezje. Kościół jakby sam się dziwił, gdy w walce z nimi przekraczał kolejne granice: pierwsza kara śmierci dla głosiciela interpretacji innej niż papieska, pierwsze zbrojne wystąpienie przeciw sekcie, pierwsze ludobójstwo całego odłamu chrześcijaństwa (katarzy), złupienie chrześcijańskiego miasta (Konstantynopol) i profanacja jego kościołów. Autor stoi po stronie tych, co nazywali Kościół rzymski dzikim barbarzyńcą. Większość odłamów opisuje z sympatią, zwłaszcza te bardziej demokratyczne, tolerancyjne, nakierowane na moralność jednostki, niepoddające się dyktatowi krwiożerczych, żądnych władzy, bezwzględnych papieży.

Książeczka dzieli się na kilka części. We wstępie czytamy o niejasnościach w samych ewangeliach, materiale źródłowym późniejszej religii. Niestety autor już do nich nie wrócił, pokazał tylko, na jak słabych podstawach postawiono religię katolicką. W historii pierwszych wieków po śmierci Chrystusa wyznawcy w zasadzie kłócą się o doktrynę. Następnie religia pokonuje drogę od sekty do państwa papieskiego, którego przywódca setki lat stawiał się ponad prawem i królami ochoczo wywołując konflikty o władzę. W kolejnej części przeczytamy, jakie herezje pojawiały się i były likwidowane w dziejach kościoła a następnie krótkie opisy poszczególnych doktryn. Opracowanie, jak na tak obszerny temat, krótkie, przystępne i ciekawe. Zdecydowanie polecam.

Mimo wyrażonej we wstępie sympatii dla Kościoła i pomijaniu opisu najtragiczniejszych wydarzeń z jego historii, książka jest w stosunku do papiestwa bardzo krytyczna. Autor wprost mówi o dyktaturze, przemocy, zdradzie, bezpardonowej walce o władzę - oczywiście, można by dużo więcej i bardziej dosadnie, ale temat został skrócony zarówno z dystansem jak i sprawnie literacko....