Niczym kręgi na wodzie

Nigdy nie jesteśmy pewni jak nasze decyzje mogą wpłynąć na przyszłość. Czasami z pozoru błahe sytuacje mogą mieć przeogromny wpływ w niedalekim czasie. Wpływ przeszłości na teraźniejszość a nawet na przyszłe wydarzenia jest częstym motywem wykorzystywanym przez Harlana Cobena. W prawie większości jego powieści klucz do poznania prawdy leży głęboko zakopany w przeszłości. Oprócz wpływu dawnych wydarzeń, autor często wykorzystuje interakcje wydarzeń, które mogą łączyć niezwiązane ze sobą osoby. Coben często w swych powieściach wspomina, że podjęte przez nas decyzje rozchodzą się niczym kręgi na wodzie. Początkowo małe, lecz w miarę odległości co raz większe, obejmujące swym wpływem więcej osób.

Dwa wiodące wątki w twórczości Cobena, czyli przeszłość oraz interakcje podjętych decyzji są kanwą, wokół której autor dobudowuje otoczkę opowieści. Głównie ten sposób dobudowy sprawia, że twórczość Harlana Cobena jest zróżnicowanie oceniana. Być może w twierdzeniu, że autor schematycznie pisze „pod jedno kopyto” tkwi ziarnko prawdy, lecz dla stałych czytelników nie robi to wielkiej różnicy, gdyż wiedzą czego mogą oczekiwać. Owszem każdy autor ma swe wzloty i upadki, lecz gdy więź łącząca autora i czytelnika jest silna, wówczas wszelkie wpadki są wybaczalne. Wspaniałym uczuciem jest nie tylko element zaskoczenia, wyprowadzenia czytelnika w pole, po którym stwierdzamy, że trzymamy w rękach świetną powieść lecz moment uświadomienia, że autor nadal trzyma w zanadrzu kilka odmiennych elementów swego stylu.

Ustabilizowane życie Grace Lawson rozpada się w jednej chwili, gdy na świeżo wywołanym zdjęciu rodzinnym rozpoznaje swojego męża. Fotografia wygląda na zrobioną przed laty. Przedstawia także inne osoby, twarz jednej z nich jest przekreślona. Jack zaprzecza, by miał coś wspólnego ze zdjęciem. Krótko potem wychodzi z domu i znika, zabierając tajemniczą odbitkę. Grace rozpoczyna poszukiwania męża, który, jak się okazuje, został porwany. Ktoś grozi jej dzieciom. Grace nie wie, komu może zaufać - wydaje się, że wszyscy jej znajomi i przyjaciele mają coś do ukrycia. Próbuje dotrzeć do prawdy. Trop prowadzi do tragicznych wydarzeń sprzed wielu lat, gdy cudem uszła z życiem ze strzelaniny, jaka wybuchła na koncercie rockowym.

Powieść „Tylko jedno spojrzenie” można zaklasyfikować jako powieść sensacyjno-detektywistyczną z naciskiem na sensacyjną. Nie liczy się w niej dorwanie sprawcy, czy też poznanie tożsamości głównego adwersarza, lecz dotarcie do prawdziwego oblicza wydarzeń z przeszłości. W odróżnieniu do innych powieści, tym razem autor stawia na wielogłos. Spora liczba wątków, spora ilość postaci, gdzie większość ma oddany swój głos sprawia, że „Tylko jedno spojrzenie” należy do celowo zagmatwanych powieści Cobena. Obserwacja różnych początkowo nie związanych ze sobą wątków zmusza czytelnika do wnikliwej analizy tekstu, aby móc jak najwięcej zapamiętać i po ludzku połapać się w tym wszystkim. Autor zgrabnie przeskakuje od jednego wątku do drugiego, porzucając bohaterów w najciekawszych momentach.

Przenoszenie akcji na coraz to nowsze plany fabularne jest częstym zabiegiem stosowanym w tego typu książkach mającym na celu wywołanie efektu dynamizmu. Mnogość wątków początkowo może wywoływać dezorientacje, a nawet irytację, że autor chciał umieścić jak najwięcej w jak najkrótszym czasie. Jednak w miarę postępów w fabule czytelnik zaczyna dostrzegać, że odrębne wątki zaczynają się zazębiać, co sprawia, że dalej sam zaczyna doszukiwać się kolejnych powiązań. Być może w powieści tej nie znajdziemy wnikliwej analizy psychologicznej postaci, czy też ich motywów postępowania, lecz Coben starał się opisać w jak najbardziej wiarygodny sposób poczynania swych bohaterów, tym samym nie skupiając się na ich psychice.

O dużej roli wpływu przeszłości na teraźniejszość już wspomniałem. W „Tylko jednym spojrzeniu” jest ona tak silna, że nawet poszukiwania zaginionego Jacka w pewnym momencie zostają zepchnięte na dalszy plan na rzecz poznania tajemnicy starej fotografii. Znajomość tożsamości głównego przeciwnika już od pierwszych stron jest ewidentnym przykładem, że zaskoczenie nie będzie tkwiło w poznaniu sprawcy oraz konfrontacji z nim lecz w rewelacjach z przeszłych wydarzeń. Coben świetnie obrazuje interakcje między podejmowanymi decyzjami. Wydawać by się mogło, że podejmowane przez na decyzje mają jedynie ogromny wpływ na nas samych oraz naszych bliskich. Jednak żyjemy w społeczeństwie, które niczym system naczyń połączonych jest od siebie zależne. Jednym słowem nie można przewidzieć jak nasze postępowanie wpłynie na wydarzenia nie dotyczące nas bezpośrednio. Cały czas podczas lektury „Tylko jednego spojrzenia” może pojawiać się myśl, że teoria efektu motyla byłaby świetną kwintesencją tematyki podjętej przez Harlana Cobena.

Autor nie zadawala się jednym finałem, lecz serwuje nam kilka. Niektórych można się domyślić, inne wywołają zaskoczenie, lecz razem tworzą słodko-gorzki koniec, nietypowy w stosunku do stałego stylu autora. „Tylko jedno spojrzenie” aż do samego końca trzyma czytelnika w niepewności co do wyjaśnienia nagromadzonych w toku fabuły wątków. A jest ich sporo. Na szczęście Cobenowi udaje się wszystkie kwestie rozwiązać. Najbardziej rzucającym się w oczy zgrzytem jest sposób konfrontacji z głównym przeciwnikiem, które wypada naiwnie i mało prawdopodobnie w stosunku do rewelacji jakie otrzymaliśmy odnośnie tej postaci. Poprzez zakończenie Coben znów pokazuje, że nawet z pozoru prozaiczna sytuacja może mieć niewyobrażalne reperkusje w przyszłości.

Podsumowując, nie jest to może literatura najwyższych lotów, ale jest to dobrze odrobione rzemiosło ze wielowymiarową fabułą, skomplikowaną intrygą i nieopuszczającym klimatem ciągłego zagrożenia. Czyli mamy to wszystko, co w kryminale najistotniejsze.

Niczym kręgi na wodzie

Nigdy nie jesteśmy pewni jak nasze decyzje mogą wpłynąć na przyszłość. Czasami z pozoru błahe sytuacje mogą mieć przeogromny wpływ w niedalekim czasie. Wpływ przeszłości na teraźniejszość a nawet na przyszłe wydarzenia jest częstym motywem wykorzystywanym przez Harlana Cobena. W prawie większości jego powieści klucz do poznania prawdy leży...