Ta ostatnia, niedokończona powieść Remarque'a na pewno jest bardzo dobrym utworem, ale nie należy - moim zdaniem - do najlepszych książek pisarza. Może właśnie dlatego, że autor nie zdążył jej nie tylko sfinalizować, ale i poprawić (wiadomo, że pracował nad różnymi wersjami i często nanosił zmiany w tekście).

Mimo tych małych defektów fabuła jest interesująca i wciągająca. Jak większość powieści Remarque'a, dotyczy ona czasów drugiej wojny światowej i uchodźców, którzy szukają wolności oraz szczęścia poza granicami swojego kraju.
Tu poznajemy przede wszystkim niemieckich Żydów, którzy zdążyli uciec do Stanów Zjednoczonych z ogarniętej faszyzmem Europy. Mają oni za sobą dramatyczne przeżycia, z których nie potrafią się otrząsnąć. Mimo koszmarów, które prześladują nawet na jawie, emigranci próbują przetrwać w kraju uchodzącym powszechnie za miejsce dające szansę każdemu człowiekowi.

Uciekinierzy imają się różnych zajęć, niektórzy radzą sobie świetnie, zajmując się handlem, inni klepią biedę. Jedni i drudzy tęsknią za ojczyzną, mimo iż zostali z niej wyrzuceni albo zmuszeni do ucieczki. Paradoksalnej nostalgii towarzyszą żal, smutek i rozpacz, a także niepewność jutra.

Bohaterowie wiodą długie rozmowy o przeszłości i przyszłości. W ich dialogach można znaleźć i radość z przetrwania, i poczucie winy wobec tych, którzy nie mieli tyle szczęścia. Mimo częstej niewiary w lepsze jutro, bohaterowie podkreślają, że mają w sobie chęć życia i doczekania końca wojny.
Czasem, niestety, dialogi te są przytłaczające, a nawet nużące.

Powieść Remarque'a to przejmujący obraz żydowskich emigrantów, ale także bezlitośnie satyryczny portret Amerykanów, dla których druga wojna światowa to jakieś odległe geograficznie zdarzenie. Wrażenie robi dopiero wówczas, gdy ginie na niej ktoś bliski.
Dla sporej części Amerykanów wojna to doskonała okazja do robienia interesów np. na przywożonych z Europy antykach.

Całość napisana jest błyskotliwie, literackim stylem, obfitującym w przekonujące i naturalne dialogi.
Brak zakończenia może irytować, ale daje też pole do popisu wyobraźni czytelnika, który może sobie dopowiedzieć zakończenie, wspomagając się zamieszczonymi na ostatnich stronach książki notatkami autora.

Ta ostatnia, niedokończona powieść Remarque'a na pewno jest bardzo dobrym utworem, ale nie należy - moim zdaniem - do najlepszych książek pisarza. Może właśnie dlatego, że autor nie zdążył jej nie tylko sfinalizować, ale i poprawić (wiadomo, że pracował nad różnymi wersjami i często nanosił zmiany w tekście).

Mimo tych małych defektów fabuła jest interesująca i...