Jesteśmy społecznością, która kocha książki

To jedna z moich ulubionych książek o Wenecji i ulubiona książka w ogóle. Wracam do niej co jakiś czas, ponieważ jest to, moim zdaniem, niebanalny esej o kulturze śródziemnomorskiej, która bynajmniej nie była tak radosna i pełna szczęścia, jak pragnęliby tego dziewiętnastowieczni filolodzy niemieccy, poszukujący raczej w niej mitu o Arkadii. Jest tu wszystko: romans z piękną nieznajomą Włoszką i dramatyczne rozstanie. Jest młody polski naukowiec, bardzo doświadczony przez II wojnę i życie, ale który pomimo to nie dorósł do wielkiej miłości, przekreślił wszelkie nadzieje kobiety, która mu zaufała i która go kochała. Dla niego była to tylko przygoda podczas stypendium. Jest pięknie opisana Wenecja, i ta "turystyczna" z placem św. Marka i bazyliką oraz ta "zwyczajna", w której żyją zwykli ludzie. Są refleksje nad różnicami między tradycją biblijną i jej widzeniem człowieka, a tradycją mitologiczną przedyskutowane na przykładzie dziejów Odysa i Noego. Jest pełne goryczy porównanie dziejów Polski i Włoch, zdecydowanie wypadające na niekorzyść Polaków. Italia jawi się jako piękna, niezmienna i potrzebna turystom niemieckim do zwiedzania, dlatego niemal w stanie niezniszczonym przetrwała wojnę. Włosi nigdy nas nie zrozumieją. Nie przeszli w ciągu swej długiej historii nigdy tyle, co my. Są też rozważania o emigracji rozumianej przede wszystkim w kategoriach moralnych, etycznych, jako rezygnacja z polskości z powodów politycznych i ekonomicznych, równająca się z utratą ojczyzny na zawsze. Niby żyjemy w innych czasach, Polska jest członkiem Unii Europejskiej, internet i samoloty znacznie skracają odległość od kraju i rodziny, ale nadal panuje w Polsce opinia, że emigrant to zdrajca, to ktoś, kto dla pieniędzy i dobrobytu wyrzekł się ojczyzny, konkretniej dla "unijnych srebrników", że zacytuję pewną słuchaczkę kontrowersyjnej stacji radiowej. Problem emigracji jest właśnie rozważany w "Innej Wenecji" z takiej perspektywy. Emigrant, to ktoś, zdaniem Tadeusza, głównego bohatera, kto zdradza i porzuca ojczyznę, kto nie chce uczestniczyć w jej powojennej odbudowie, kto nie chce się dla niej poświęcić. Tadeusz poświęca być może jedyną miłość swego życia, by pozostać w zgodzie ze swymi ideałami. Polacy to zrozumieją, bo to romantyczna polska koncepcja miłości do Boga i Ojczyzny, zgodna z nakazami Honoru. Nie ma miejsca w tej koncepcji na miłość do kobiety i szczęśliwe ułożenie sobie życia. Nie rozumieją tego ani Włosi, ani polscy emigranci, a już najmniej piękna Zanze, która czuje się po prostu jak ostatnia k.... Książką zainteresowałam się na długo przedtem, zanim sama wylądowałam na emigracji i zderzyłam się z koszmarną oceną moralną mojej decyzji przez niektórych znajomych, a zwłaszcza znajome i dawne koleżanki, które dość długo gnębiły mnie pytaniami, jak mogłam porzucić starą matkę oraz czemu nie chcę wraz z innymi budować Wielkiej Polski Katolickiej, zamiast patriotycznie zdechnąć z głodu na ojczystym bruku, dlatego też z biegiem lat mój stosunek do tej książki uległ zmianie, w sposób naturalny zaczęłam odbierać inaczej jej treści. Mimo to nadal uważam ją jedną z najładniejszych polskich książek, napisaną elegancką polszczyzną, świetnie oddającą klimat Włoch z lat 60-tych, rozsławionych twórczością Felliniego. Są tu opisy będące czystą poezją, kameralne, nierzadko intymne, tworzące prywatny, nie przewodnikowy, turystyczny obraz miasta, a przez to bardzo subiektywny. Nie jest to proza będąca starą ramotą, dlatego bardzo polecam tę książkę. To prawdziwa perełka estetyczna.