Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka ta analizuje bliżej wybrane kraje tzw. demokracji ludowej: NRD, Czechosłowację, Rumunię i Polskę. Skupia się na ich tytułowych "społeczeństwach nieobywatelskich", w skład których w rozumieniu autora wchodziły korpus urzędniczy, aparat represji i nomenklatura partyjna (swoją drogą, przenikające się nawzajem). Kraje te posiadały wiele cech wspólnych, jak np. ogromne zadłużenie wobec krajów Zachodu (co nie dotyczyło Rumunii, która gigantycznym kosztem społecznym jeszcze w pierwszej połowie 1989 r. spłaciła swoje zadłużenie),czy ogromne nasycenie społeczeństwa agenturą i informatorami, która ograniczyła w Czechosłowacji, Rumunii i NRD liczbę aktywnych przeciwników systemu to garstki osób (Polska się z tego obrazu wyłamywała ze względu na mniejszą liczebność i efektywność służb bezpieczeństwa i stałą, najliczniejszą w całym bloku wschodnim opozycją). Łączy je jednak jedno - w pewnym momencie ten państwowy aparat partyjno-urzędniczy masowo przestał wierzyć w sens podtrzymywanie istnienia systemu, któremu służył i pozwolił mu upaść. Stało się to niezwykle szybko jesienią 1989 r., ale źródła tego upadku upatruje w momencie, gdy kraje bloku wschodniego związały się finansowo z kapitalistycznym Zachodem w latach siedemdziesiątych. Zaciągając szereg kredytów, z nadzieją że niskie koszty pracy pozwolą im być konkurencyjne na światowym rynku stanęły do wyścigu, którego nie mogły wygrać. Za pomocą kupionych, bądź wykradzionych technologii, nie byli w stanie dorównać Zachodowi jakościowo, a pod względem kosztów pracy nie mogli konkurować z jeszcze tańszą siłą roboczą z Azji na światowym rynku. Dorzucając do tego rosnące apetyty konsumpcyjne mieszkańców krajów realnego socjalizmu, które też trzeb było finansować, stworzono pułapkę zadłużeniową, z której nie znaleziono wyjścia. I tak, niezależnie od potęgi sił porządkowych poszczególnych krajów, niewydolność systemu doprowadziła go do zawału, z którego owe "społeczeństwo nieobywatelskie" już nie chciało go ratować.