Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka kompromituje autora, zreszą bliżej nieznanego, więc wiele nie stracił. Natomiast utrzymana w pozytywnym tonie recenzja kompromituje jej autora, Skibińskiego. Ten już ma sporo do stracenia, bo to bądź co bądź jeden z najwybitniejszych współczesnych polskich hispanistów. Po prostu nie wierzyłem własnym oczom, czytając opinię Skibińskiego na temat tej żenującej publikacji. Już sama formuła książki od razu zdradza jej dramatycznie powierzchowny charakter: na ok. 150 stronach nie da się uczciwie przeanalizować prawie 40 lat rządów Franco, więc już biorąc rzecz do ręki na wagę widzimy, że nie można jej traktować poważnie. Oczywiście książka nie jest oparta na żadnej kwerendzie archiwalnej; autor nie schylił się też po żadne hiszpańskie źródła zdigitalizowane, które można przejrzeć nie ruszając się sprzed komputera w Pcimiu. Swoje przydługie wypracowanie napisał na podstawie książek, które przeczytał, a wśród ich autorów poczesne miejsce zajmują wspomniany Skibiński, Wielomski, Chodakiewicz i Moa. Nigdy nie było żadnej polityki pojednania. Fundament frankistowskiej Hiszpanii stanowiła zasada, że należy ona do zwycięzców wojny domowej, a przegrani mają albo się wynosić, albo siedzieć cicho. Nie było żadnego „porozumienia ponad podziałami”, żadnego kompromisu, żadnego „wyważania racji” czy „budowania wspólnej Hiszpanii”. Wszystkie argumenty Stępniaka za tezą o pojednaniu są, mówiąc najoględniej, wątpliwe. Po pierwsze, bierze on za dobrą monetę niektóre i dość niereprezentatywne nurty oficjalnej propagandy, na podobnej zasadzie moglibyśmy analizując propagandę np. Gierka pisać jakim to wolnym i demokratycznym krajem był PRL. Po drugie, za wyraz pojednania Stępniak traktuje amnestie lat 40. i 50, będące raczej zagrywką pod międzynarodową publiczkę i próbą rozwiązania kryzysu penitencjarnego. Po trzecie, eksponuje pewne wątki kultury, podczas gdy powstały one (np. liczne powieści o ambiwantnej wymowie, typu Sanchez Ferlosio czy Gironella) nie dzięki, ale raczej pomimo istnienia reżimu. Po czwarte, przypisuje Franco zasługi za politykę, którą naprawdę prowadził Kościół Katolicki, i to od pewnego momentu w ostrym konflikcie z reżimem. Po piąte, w konkretnych sprawach bezczelnie odwraca kota ogonem; najlepszy przykład to Dolina Poległych, przedstawiona jako symbol pojednania, podczas gdy w rzeczywistości była symbolem triumfu. Ja rozumiem że pisząc pracę historyczną można przedstawić przeszłość koślawo. Ktoś czegoś nie doczytał, tu źle skojarzył fakty w fałszywy ciąg przyczynowo-skutkowy, tu pomieszał sprawy ważne i drugorzędne, tu skupił się na zjawiskach niereprezentatywnych a zmarginalizował reprezentatywne, zdarza się. Ale ta książka to nie jest rzecz z błędami, do poprawki, skrzywiona perspektywa. Tutaj wszystko jest na opak!