Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jeśli wojna – jako motyw literacki, opuszcza należne jej ramy reportażu, form publicystycznych, a także powieści – i wkracza w przestrzeń liryczną to wiedz, że coś się dzieje… Mało kiedy kojarzymy poezję z tematyką tak dojmującą, jaką są doświadczenia żołnierzy. A jednak Borys Humeniuk potrzebował właśnie tego kanału komunikacji. I to jeszcze mocniej podkreśla tragedię ludzi uwikłanych w konflikt zbrojny oraz bestialskość całego mechanizmu. Pierwszy raz przeczytałam „Wiersze z wojny” w 2021r. Była to wówczas lektura wstrząsająca. Nie potrafię znaleźć słów, by opisać wrażenia z czytania tej książki dziś, gdy od półtora roku rozgrywa się kolejny dramat Ukrainy. Żadnego snu przez całą wojnę Chciało się napisać z patosem zarymować Ale kto ci uwierzy żołnierzu Jeśli do rymu z patosem Będziesz mówić o wojnie (***Żadnego snu przez całą wojnę – fragm.). Tak rozpoczyna się ta wyjątkowa opowieść. Można zatem powiedzieć, że podmiot liryczny sam określa swoje poetyckie zabiegi. Humeniuk wie, że pisze tę książkę przede wszystkim jako żołnierz, dopiero potem – poeta. I to widać w tej książce. Ale w tym nie ma poezji Nie ma poezji kiedy jeden ginie drugi zabija (***Żadnego snu przez całą wojnę – fragm.). Pierwszą, dominującą, cechą tej liryki jest szczerość podmiotu. I prostota. Jednak nie znaczy to, że wiersze są trywializowane czy że mówi się w nich tekstami z okopów, bo jednak Humeniuk-poeta uwrażliwia język. On po prostu patrzy na świat nieco inaczej niż większość kompanów z bronią. Mnie ta mieszanka – brutalności wojny i poetyckiego zapisu, niesamowicie porusza. Językiem wojny jest język krwi. Toteż Humeniuk nie wstrzymuje pióra, nie ostrzega też przed makabrycznymi opisami, jak np.: Jak pisać o chłopaku Któremu odłamkiem rozpruło brzuch Na dwoje jak skalpelem równiutko On biegł i kiszki po prostu wypadły na ziemię Zamotały się o nogi o kamasze Usiadł jeszcze żywy w agonii o ścianę się oparł Wpycha kiszki z powrotem w pustkę brzucha Pomóżcie chłopaki Ale jak mu pomóc A pisać – jak (***Żadnego snu przez całą wojnę – fragm.). Do wojny nie sposób się przyzwyczaić. Zawsze będzie przeszywał dreszcz, za każdym razem, gdy „prosto pod twoje nogi / spada czyjś palec / czyjeś ucho”. Tu nie ma happy endów, nie ma pozytywnych konkluzji. Bo być nie może. Podmiot Humeniuka zrozumiał, że „w świecie zwierząt (…) jest więcej dobra i życia” niż w ludzkim. Jak zatem można normalnie funkcjonować z taką świadomością? Jak obcować z drugim człowiekiem, po którym można się spodziewać absolutnie wszystkiego? Pada też podobne pytanie o to, co będzie po wojnie – co począć z miejscem zbrodni, „jak budować na nim dom, jak siać zboże, jak rodzić dzieci”? Podmiot Humeniuka nie potrafi zrozumieć, dlaczego po drugiej stronie, „w zaroślach” strzela do niego… rodak. To jeden z krytycznych punktów wydarzeń z Majdanu i Donbasu – bratobójstwo. Kolejnym jest choćby fakt, że nikt tych kamaszy zakładać nie chciał. Każdy z żołnierzy to czyiś mąż, ojciec, brat, syn. Mają rodziny, kredyty, prace, plany, marzenia. I w jednej chwili są pozbawieni wszystkiego. więcej o książce: https://dajprzeczytac.blogspot.com/2023/10/wiersze-z-wojny-borys-humeniuk.html