Neil Gaiman w „Amerykańskich bogach” trafnie przelał na papier pewną swą myśl, iż Stany Zjednoczone to tak naprawdę kraj pełen starych bogów-uchodźców, a także nowych i współczesnych. Migracja do lepszego świata pociągnęła za sobą nie tylko ludzi, ale i ich wierzenia, które musiały zaadoptować się na innym gruncie – na ziemi kraju szybko się rozwijającego i nieuznającego żadnej władzy zwierzchniej. W końcu to właśnie tutaj ludzie mieli być wolnymi.

Tak jak koncepcję „bogów” w miarę rozumiemy, tak są również cuda i dziwy, których ludzkim rozumem ogarnąć się nie da. Siły, z którymi ludzie się mierzą, chociaż bardzo chcieliby takich sytuacji uniknąć. Czasem wynika to ze znalezienia się w złym miejscu o złym czasie, a czasem sami szukają przygód. A mało które zło przybiera ludzką postać.

„Żywiołaki” Michaela McDowella to książka z 1981 roku, tak więc wybiło jej już czterdzieści lat. Dzięki umiejscowieniu akcji na obrzeżach gorącej Alabamy unikamy poczucia, iż powieść mogła się zestarzeć. Zaraz po dziwnym i nietypowym pogrzebie matrony Savage’ów razem z bohaterami wyruszamy do znajdującego się poza wszelkimi drogami Beldame. Znajdują się tam trzy wiktoriańskie domy, z czego tylko dwa nadają się jeszcze do zamieszkiwania. Trzeci od lat jest opuszczony i powoli znika za wielką wydmą. Istnieje wiele strasznych opowieści związanych z tym domem, ale na początku lektury trudno tak naprawdę powiedzieć, czy wynikają one z nadinterpretacji, czy też nie.

McDowell – jak na mistrza gatunku przystało – bardzo powoli i umiejętnie buduje napięcie. Aż do wielkiego finału. Stopniowo rzuca tropy, raz na jakiś czas podsycając naszą ciekawość. Nie ma co się oszukiwać, koniec końców okazuje się, że trzeci dom jest nawiedzony, jednak bohaterom jest naprawdę trudno zrozumieć naturę straszydeł. Wszystkie dziwne zjawiska nieubłaganie prowadzą do konfrontacji, która nie będzie ani łatwa, ani przyjemna.

McDowell to pisarz z górnej półki. Jeżeli kogoś nie przekona fabuła, to na pewno przekona umiejętność autora do tworzenia napięcia. Jestem przekonany, że już opisany na samym początku „Żywiołaków” pogrzeb sprawi, że książka was do siebie przekona, co tylko pomoże zanurzyć się w klimacie gorącej Alabamy. Autor na tyle sprawnie operuje językiem, iż momentami trudno jest wyłapać wszystkie elementy czarnego humoru. A McDowell to nie tylko dowcipny autor, ale i wnikliwy obserwator. Świetnie wprowadza poszczególne postaci i czyni je na tyle charakterystycznymi, że zapadają nam w pamięć. Czegóż chcieć więcej?

Nie nazwałbym „Źywiołaków klasyczną powieścią grozy”. Walka z nienazwanym wcale nie jest tutaj najważniejsza. To przede wszystkim historia o toksycznych rodzinach Savage’ów i McCrayów. Bogatych, zepsutych, rozpieszczonych, żądnych władzy i zadufanych w sobie. Te skupione na sobie rodziny obchodzi tylko to, jak są postrzegane. Tak więc kontakt z wymierzonym przeciwko nim złem jest dla nich czymś…  surrealistycznym. Nie bez powodu to właśnie trzynastoletnia India jest najrozsądniejsza z całego tego towarzystwa. Po prostu nie zdążyła się jeszcze zmienić na gorsze. I to właśnie dlatego ona jest na pierwszym froncie walki z nienaturalnymi siłami.

„Żywiołaki” to naprawdę interesująca pozycja. Dysfunkcyjne rodziny, czarnoskóra wiedząca, nawiedzony dom, odległa od cywilizacji lokalizacja – otrzymujemy więc pełen pakiet grozy. Z jednej strony to świetny materiał na film, a z drugiej idealna lektura na coraz dłuższe wieczory. I może nie jest wyjątkowo straszna, to jednak swoje momenty ma. Nic tylko czytać.

Michał Wnuk