„(...) rojenia o czarnej magii jątrzące się w Niemczech po drugiej wojnie światowej mogą pozwolić nam zrozumieć społeczeństwo, które im uległo. Dlaczego strach przed ukrytą wrogością, okaleczeniem duszy i perspektywą kosmicznej kary eksplodował wtedy, kiedy eksplodował? Jak powinniśmy interpretować fakt, że pewne odmiany zła znalazły podatny grunt akurat po upadku nazizmu?”

Jak wszyscy wiemy, II wojna światowa skończyła się przegraną Niemiec i ich bezwarunkową kapitulacją. Tysiącletnia III Rzesza, pieczołowicie budowana przez Adolfa Hitlera, przetrwała ledwie dwanaście lat. Tyle czasu jednak wystarczyło, aby państwo to spowodowało wybuch wojny światowej i było sprawcą największych zbrodni w dziejach ludzkości.

Truizmem również jest stwierdzenie, że po wojnie Niemcy nie ponieśli należytej kary. Jak więc wyglądały Niemcy po II wojnie światowej? Czym żyli ludzie, którzy przeżyli coś niewyobrażalnego?

Nieoczywistą odpowiedź na to pytanie znajdujemy w książce Moniki Black pod tytułem „Niemcy opętane. Przerażające duchy przeszłości w Niemczech po drugiej wojnie światowej”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka. Tytuł może nas zaskakiwać. Opętanie kojarzy się raczej ze sferą duchową, z religią niż z historią. Dlaczego zatem autorka stawia tezę, że po wojnie Niemcy były opętane? Co to właściwie znaczy? Jeśli tak było istotnie, to kto lub co było przyczyną tego opętania? Autorka zabiera nas w fascynującą podróż po kraju, który po wojnie musiał zdefiniować się na nowo. Chociaż może wydawać się to nieprawdopodobne, to w Niemczech tuż po wojnie sporą popularnością cieszyli się różnego rodzaju uzdrowiciele, wędrowni „szamani”. Na przykładzie kilku życiorysów śledzimy niezwykłe wydarzenia, jakie miały miejsce w tym kraju tuż po wojnie. Jestem pewien, że na co dzień zupełnie sobie tego nie uświadamiamy. Stąd też recenzowana książka jest z pogranicza historii, socjologii, a nawet politologii.

Zupełnie nieprawdopodobnie brzmi historia Wunderdoktora Gröninga. Kim był? Uzdrowicielem, prorokiem, szamanem czy zwykłym oszustem? Dlaczego cieszył się taką popularnością? Dlaczego ciągnęły do niego rzesze Niemców, spragnionych no właśnie czego: uzdrowienia, pokrzepienia, duchowej pociechy? Jak to możliwe, że w kraju, który mierzył się z demonami przeszłości, najpoważniejszymi problemami byli domniemani cudotwórcy, wątpliwe uzdrowienia i egzorcyzmy? Losy Bruno Gröninga zostają omówione aż do jego śmierci. Jest to fascynujące studium zbiorowych emocji, mechanizmów wyparcia i próby zbudowania nowej filozofii codziennego życia. Czy to przypadek, że tajemniczego uzdrowiciela otaczali byli naziści wysokiego szczebla?

„Niemcy opętane” to naprawdę ciekawa pozycja, która traktuje o nieoczywistym aspekcie historii Niemiec po II wojnie światowej. Osobiście zabrakło mi w książce głębszego odniesienia do nazizmu. Autorka sięga do przykładów z XVI czy XVII wieku, nie zapominajmy jednak, że wielu czołowych nazistów było zafascynowanych – nazwijmy to ogólnie – sferą nadprzyrodzoną. Wszak istniały specjalne wydziały SS, mające za zadanie badać i zgłębiać „wiedzę tajemną”.

Uważny czytelnik zwróci bez wątpienia także na problem denazyfikacji, przewijający się przez całą książkę. Po raz kolejny przekonujemy się, że w dużej mierze była to po prostu fikcja. Niemcy spuścili na historię III Rzeszy swoistą zasłonę milczenia. Woleli nie rozmawiać o swojej nazistowskiej przeszłości, o zagładzie Żydów, o okrucieństwach wojny. Posuwali się nawet do negowania zdjęć, jakie alianci robili w wyzwalanych obozach koncentracyjnych. Skala wyparcia była wprost niewyobrażalna.

Zwracam uwagę na znakomite zakończenie, w którym Monica Black dokonuje zwięzłego podsumowania i stawia niezwykle ważne pytania. Pytania, na które odpowiedź jest doprawdy retoryczna.

Sięgnijcie więc i wy po „Niemcy opętane”. Dzięki tej pozycji będziecie mogli poznać „przerażające duchy przeszłości w Niemczech po drugiej wojnie światowej”. Niewątpliwą zaletą książki jest fakt, że porusza temat słabo obecny w powszechnej świadomości, chociaż – jak dowodzi lektura – niezwykle frapujący.

Wojciech Sobański