Dysponujemy dwiema biografiami Marka Aureliusza przełożonymi na język polski i obie zostały napisane przez historyków francuskich. Książka Paraina zdecydowanie ustępuje tej Grimala. Po pierwsze jest to praca dość stara i bazująca głównie na literaturze przedwojennej. W związku z tym Parain pisze o II wieku w kategoriach kompletnego upadku i wszechobecnego kryzysu, bardzo nisko oceniając czasy późnego antyku, którym sprawiedliwość oddały dopiero badania rozpoczęte przez Petera Browna. Ile można upadać, chciałoby się zapytać. Dodatkowo przyczyn kryzysu upatruje Autor przede wszystkim w zastałej, konserwatywnej strukturze społecznej oraz niechętnej innowacjom gospodarce, co w odniesieniu do II wieku (przy czym argumenty wysnuwa Parain z tekstów wcześniejszy o sto lat pisarzy!) wydaje się argumentacją chybioną. W książce dominuje pesymizm i perspektywa niemożności przezwyciężenia problemów nękających Cesarstwo, tak że nawet zwycięskie ostatecznie wojny z barbarzyńcami i Partami okazują się tu mało istotne. Myślę, że obraz Marka Aureliusza i jego czasów naszkicowany w tej biografii nie jest w pełni zgodny z przekazem źródeł i nie mogę tej książki z pełnym przekonaniem polecić.

Tomasz Babnis

Dysponujemy dwiema biografiami Marka Aureliusza przełożonymi na język polski i obie zostały napisane przez historyków francuskich. Książka Paraina zdecydowanie ustępuje tej Grimala. Po pierwsze jest to praca dość stara i bazująca głównie na literaturze przedwojennej. W związku z tym Parain pisze o II wieku w kategoriach kompletnego upadku i wszechobecnego kryzysu, bardzo...