Siedząc na balkonie w ciepłe, choć już jesienne, wrześniowe popołudnie i popijając herbatę o lekko karmelowym zapachu zamknęłam przeczytaną właśnie książkę i oddałam się wspomnieniom. Ach, dzieciństwo z jego intensywnymi smakami i zapachami, z beztroską i bliskością z naturą! Dzień wypełniony zabawą, odkryciami i nowymi doświadczeniami kończył się dobranocką, kąpielą i krótkim wieczornym czytaniem ulubionych książeczek. Czytała najczęściej mama, potem z zapałem sama odszyfrowywałam te tajemne znaki skrywające przejmujące opowieści. Kilka z nich zostało ze mną i z przyjemnością wracam do nich jako dorosła czytelniczka.

Czy pamiętacie z dzieciństwa książeczki o małej francuskiej dziewczynce, mieszkającej w „(…) Paryżu, w pewnym starym domu, który był porośnięty dzikim winem”? A może we wspomnieniach odkryliście raczej dobranockę o tej niesfornej małej dziewczynce? Mowa o książce „Madeline” i filmach powstałych na jej podstawie (odcinki dobranocki emitowanej w Polsce w latach 90. XX w. były już tylko inspirowane samą postacią dziewczynki). Madeline to postać z charakterem (nie od rzeczy ma rude włosy), niesforna dziewczynka zastanawiająco odważna i mimo dobrego wychowania całkiem niezależna. Wśród dwunastu dziewczynek uczęszczających do przyklasztornej szkoły z internatem wyróżnia się tym, że jest najmniejsza, ma rude włosy i jest indywidualistką. Mógłby ktoś tutaj doszukiwać się psychoanalitycznych wyjaśnień, jakiś kompensacji niedostatków wzrostu czy urody, ale zostańmy przy uroczo staroświeckiej prostocie.

Autorem książek o zadziornej dziewczynce był Ludwig Bemelmans. Urodził się w Meran na terenie ówczesnych Austro-Węgier, a wychowywał Gmunden w Górnej Austrii. Jego matka była Niemką, a ojciec malarz był Belgiem i prowadził hotel. Pierwszym językiem Ludwiga był francuski, drugim – niemiecki. Jako dziecko miał skomplikowaną sytuację rodzinną, w wyniku której często zmieniał miejsce (w tym kraj) zamieszkania. Ludwig był niesforny i nienawidził szkoły i dyscypliny. Nie dziwi zatem, że już jako dorosły mężczyzna i głowa rodziny wymyślił postać małej zadziornej francuskiej dziewczynki. Najważniejsza inspiracją był pobyt autora w szpitalu po wypadku drogowym podczas wakacji na wysepce Ȋle d’Yeu we Francji. Na treść książki złożyły się jeszcze opowieści mamy zasłyszane w dzieciństwie oraz przekorna osobowość autora, który stworzył także ilustracje.

„Madeline” została opublikowana w 1939r. i uwodziła bezpretensjonalną prostotą, staroświecką klasą i subtelnym humorem. Wciąż cieszy się niesłychaną popularnością, dla niektórych czytelników francuskich i angielskich stała się klasyką dziecięcej literatury i ulubioną dziecięcą lekturą, a nawet źródłem odniesienia i cytatów. Do pierwszej książeczki po dziesięciu latach dołączyła kolejna, a potem następne. Ostatecznie powstało sześć książek serii. W Polsce ukazały się wcześniej tylko dwa tomy cyklu: „Madeline” (pierwszy tom) i „Gwiazdka Madeline” (ostatni szósty tom) ukazały się w 1998r., obie w tłumaczeniu Zofii Kierszys. Teraz po raz pierwszy mamy okazję przeczytać wszystkie tomy, które ukazały się w zbiorczym tomie „Madeline w Paryżu” nakładem wydawnictwa Znak emotikon w nowym przekładzie Małgorzaty Pietrzyk. W woluminie zamieszczono także świetny wstęp, który napisała Anna Quindlen – amerykańska pisarka i dziennikarka oraz pełen humoru esej autora prezentujący kulisy powstania tytułowej postaci.

Książki o Madeline urzekają rymami, rytmicznością, zajmującą fabułą oraz genialnie prostymi acz wymownymi ilustracjami, przypominającymi rysunki dziecięce. Doskonałym pomysłem było umieszczenie akcji w Paryżu, dzięki temu bowiem opowieści zyskują klasę i nastrój, a autor i ilustrator jednocześnie ma niepowtarzalną okazję do przedstawienia czytelnikowi najważniejszych budowli i miejsc w Mieście Świateł. Po sukcesie książek powstało kilka ekranizacji – filmów animowanych mniej lub bardziej wiernych oryginałowi lub tylko nim inspirowanych oraz film fabularny. Warto zaznaczyć, że w książce Madeline ma rodziców (a przynajmniej ojca, który choć nieobecny przysyła jej prezent) a dziewczynki mieszkają w internacie przyklasztornym, zaś w filmach jest to już sierociniec. Ważna i ciekawa, w kontekście czasu powstania książek, jest postać panny Clavel, siostry zakonnej opiekującej się dziewczynkami – osoba opiekuńcza i zaskakująco liberalna oraz serdeczna. Wydaje się, że daje ona swoim podopiecznym, w tym Madeline tak duże poczucie bezpieczeństwa i uwagi, że pomysłowość i indywidualizm Madeline nie tylko są dzięki niej nieograniczone, ale rozwijają się w pełnej krasie.

Talent pisarza i klimaty paryskie sprawiają, że książkę z równą przyjemnością przeczyta i/lub obejrzy czytelnik w wieku lat pięciu, dwudziestu czy pięćdziesięciu ośmiu. Jeśli lubisz lekturę, której towarzyszy zapach magdalenki i smak lipowej herbaty (albo odwrotnie lub jeszcze inaczej) – ta książka to idealny wybór. Najlepszym jednak pomysłem jest złapać w czasie lektury kręcącego się gdzieś niedaleko kilkuletniego miłośnika literatury i oddać się przyjemności śledzenia perypetii bohaterki wspólnie. Kto wie, może za lat kilkanaście lub kilkadziesiąt, w cyfrowej rzeczywistości, jakaś osoba z nostalgią wyciągnie gdzieś z piwnicy zakurzony tom przygód małej dziewczynki i odda się zapomnianej przyjemności czytania papierowej książki. Dobrze, by było to dzieło pełne ciepła, humoru i przywołujące dobre chwile.

Jowita Marzec