Podczas gdy film „Fantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć” ukazuje widzom szereg niesamowitych, magicznych stworzeń, „Księga zwierząt niemalże niemożliwych. Bestiariusz XXI wieku” odkrywa przed czytelnikiem równie zadziwiające stworzenia, z tą przewagą, że istnieją one naprawdę. Są tu makaki zażywające gorących kąpieli, gigantyczne gąbki, które dożywają 2000 lat, rozgwiazda o dwóch żołądkach i trzydziestometrowe robaki. Ale Caspar Henderson nie stworzył jedynie atlasu dziwnych stworzeń ani encyklopedii rzadkich zwierząt – każdy opisywany gatunek stanowi punkt wyjścia do głębszych rozważań na temat początków ludzkości, jej rozwoju oraz tego, co jeszcze przed nami.

Każdy rozdział przypomina przyrodniczo-humanistyczny artykuł, który wychodzi od opisu najważniejszych – według autora – cech danego zwierzęcia, aby następnie przejść do zagadnień z pogranicza nauki, filozofii, literatury i socjologii. Sam autor określa to jako „mnogość nieoczekiwanych zestawień”. I tak od morskich robaków przechodzimy płynnie do dywagacji na temat znaczenia śmierci, od aksolotla do podboju Meksyku, od małp do systemów politycznych i socjologicznych eksperymentów, od człowieka przez stopy do znaczenia muzyki… Henderson przeplata przyrodnicze ciekawostki literackimi cytatami i nawiązaniami do teorii filozoficznych. Stylem książka przywodzi na myśl eseje literackie, przy czym autor co chwilę zaskakuje niespodziewanymi odniesieniami, tworząc tekst o dużej wartości naukowej i literackiej. Nie brak tu też humoru, co nadaje lekturze nieco lżejszy ton.

Książkę dobrze się czyta i zmusza nas ona do głębszych rozważań, a poza tym – jak wskazuje sam tytuł – opowiada o zwierzętach, które trudno sobie wyobrazić i o których mogliśmy nawet wcześniej nie słyszeć, takich jak aksolotl, danio pręgowany, moloch straszliwy, niesporczak czy gorgonia. Dwie trzecie z nich to zwierzęta morskie, fascynujące zarówno swoim wyglądem, jak i zdolnościami. Które zwierzę ma dwa żołądki? Które potrafi rozpoznać, że kobieta jest w ciąży, nawet kiedy ona sama jeszcze o tym nie wie? Które ma w gardle dodatkowy zestaw szczęk? „Księga zwierząt niemalże niemożliwych” opisuje stworzenia tak niesamowite, że biją na głowę te z fantastycznych bestiariuszy.

Co więcej, książka znakomicie się prezentuje dzięki ładnej, estetycznej okładce, szerokim marginesom, na których umieszczono przypisy wyróżnione czerwoną czcionką, ilustracjom, rycinom i zdjęciom. Te ostatnie pozostawiają nieco do życzenia, bo przedstawiają tylko niektóre omawiane w tekście zwierzęta. Z tego względu często czytałam z telefonem pod ręką, by na bieżąco sprawdzać w Internecie, jak właściwie wygląda dane zwierzę. Ma to jednak ten pozytywny skutek, że forma nie dominuje tu nad treścią i nie odwraca uwagi od omawianych kwestii, które powinny zainteresować zarówno humanistów, jak i umysły ścisłe.

Agnieszka Kruk