„Kamienie z nieba”, autorstwa Jaana Krossa, to specyficzna, lecz bardzo ważna dla historii Estonii książka. Autor przedstawia w niej jeden zwyczajny dzień z życia Otta Wilhema Masinga – jednego z twórców zasad gramatyki i ortografii języka estońskiego, żyjącego w latach 1763-1832. Masing, choć z pochodzenia był Niemcem, wykazywał ogromne zainteresowanie Estonią i jej kulturą, postulując wprowadzenie powszechnej edukacji wśród chłopstwa, z naciskiem na naukę języka estońskiego, choć sam kraj nie posiadał jeszcze wielkich dzieł w swoim narodowym języku. Podczas tego wyjątkowego dnia poznajemy także postać jeszcze ważniejszą – poetę Kristjana Jaaka Petersona (1801-1822), który dopiero 100 lat po swojej śmierci, gdy został zapomniany przez szerszy lud, poza wąskim gronem specjalistów, uznany został za ojca współczesnego języka estońskiego oraz estońskiej literatury ogółem. Przyczynił się także do rozpowszechnienia mitologii fińskiej, którą opisał w swoim największym dziele „Mythologia Fennica”.

Przedstawienie obu tych postaci w jednym dziele miało potrójne znaczenie. Po pierwsze, obaj pisali artykuły lingwistyczne do czasopisma „Beiträge”, wydawanego w tamtych czasach przez bałtyckiego Niemca, podobnie jak Masing będącego estofilem, Johanna Heinricha Rosenpläntera. Po drugie, obaj, mimo krótkiego życia Petersona, mieli ogromny wpływ na rozwój estońskiej kultury i poczucia odrębności narodowej, tak potrzebnej w czasach, gdy wpływy niemieckie z jednej strony, a rosyjskie z drugiej widoczne były na każdym kroku i żywo funkcjonowały w całych niemal Inflantach. Oraz po trzecie, co najcenniejsze dla fabuły “Kamieni z nieba” – Jaan Kross zarysował nieco niewinny romans pomiędzy Carą, o żywym temperamencie i południowej krwi, a Petersenem, przejawiającym raczej chłodny, północny dystans i powściągliwość, tworząc tym samym powieść tyle patriotyczną, co zakorzenioną w literaturze przełomu oświecenia i budzącego się w tej części Europy romatyzmu.

Już sama forma powieści jest interesująca. Zamiast linearnej fabuły otrzymujemy trzy perspektywy widzenia tych samych sytuacji, przedstawione w formach monologów wewnętrznych. Naukowe, ścisłe myślenie pastora Masinga krąży wokół zdobytych kawałków “kamieni z nieba” i ich precyzyjnym zbadaniu i opisaniu, a z czasem zatacza szersze kręgi, sięgając także do licznych rozmyślań na temat języka i kultury, szczególnie pod wpływem młodego poety. Myśli Petersohna analityczne w inny sposób. Poeta zastanawia się nad swoim życiem, nad kulturą swojej ojczyzny, ceniąc także kulturę niemiecką oraz polską, która jest mu znana ze względu na pochodzenie jego matki. Z czasem do tych myśli dochodzi rodzące się uczucie do młodej żony pastora. Uczucie, które dotychczasowe racjonalne myślenie zamienia w pełne niepewności i wątpliwości rozmyślanie. Natomiast myśli Cary to wybiegają w przód, pełne pragnień i pożądania, jakie wywołuje w niej nieznajomy, tak dużo młodszy od jej ukochanego męża, że aż zniewalająco pociągający, w dodatku o niechlujnym ubiorze, lecz z królewską manierą i oczami w kolorze chabrów. To znów wracają do codziennych prac domowych, cerowania bielizny swoich pasierbic, sadzenia tulipanów czy pilnowania, by służba nagrzała w odpowiednich pokojach i przygotowała wszystko do kolejnego posiłku.

“Kamienie z nieba” stają się tym samym nie tylko ważną dla estońskiej literatury powieścią; stają się czymś na kształt rozprawy łączącej epoki, kraje, charaktery i emocje, pokazując Estonię jako kraj pełen intensywnego i wyjątkowego życia.

Po bardziej szczegółową recenzję zapraszam do siebie - https://kulturalnynihilista.pl/kamienie-z-nieba-jaan-kross-estonia-cz-3/

„Kamienie z nieba”, autorstwa Jaana Krossa, to specyficzna, lecz bardzo ważna dla historii Estonii książka. Autor przedstawia w niej jeden zwyczajny dzień z życia Otta Wilhema Masinga – jednego z twórców zasad gramatyki i ortografii języka estońskiego, żyjącego w latach 1763-1832. Masing, choć z pochodzenia był Niemcem, wykazywał ogromne zainteresowanie Estonią i jej...