Haiku kryje w sobie coś takiego, co przyciąga mnie jak magnes. Coś nieuchwytnego, pozytywnego i nienazwanego, ale poruszającego głęboko w środku, w sercu i w głowie. Coś jak przebłysk, coś jak myśl, niekiedy jak deja vu.

Ten dwujęzyczny tomik "Haiku" kupiłam przypadkiem. Wołał do mnie zza szyby księgarni. Jest bardzo japoński. Oszczędny. Minimalistyczny w formie. Starannie wydany. Okładka w kolorze ecru z papieru przypominającego czerpany (stosowany w kaligrafii i malarstwie akwarelowym) jest ciepła i tak przyjemna w dotyku, że nie chce się jej odkładać - w każdym razie ja jej nie odłożyłam. Środek kryje niespodziankę. Każda strona została przeznaczona tylko dla jednego haiku - trzy wersy tekstu i pusta połać czystego papieru na własne przemyślenia. Dawno nie miałam w rękach tak oryginalnej w formie książki. Przemawia do mnie jej estetyka i jestem pod wrażeniem projektu graficznego, który idealnie pasuje do treści.
Tomik zawiera 137 wierszy autorstwa czterech japońskich poetów, którzy zyskali uznanie dzięki wyniesiesiu tej niewielkiej formy poetyckiej na wyżyny artyzmu.

Matsuo Basho wyodrębnił pierwszy wers haikai - nieco dłuższej formy poetyckiej, i nadał mu rangę samodzielnego utworu literackiego. Odrzucił humor na rzecz kontemplacji przyrody i doznawanych pod jej wpływem odczuć. Tradycyjne haiku miało formę złożoną z 17 sylab podzielonych na części 5, 7 i 5 sylabowe pisane w jednej linijce. Podział na trzy wersy stosuje się w tłumaczeniach i haiku pisanych w językach innych niż japoński - tutaj nie stosuje się też japońskiego metrum, ale bardzo ważne jest zachowanie japońskiego ducha. W praktyce oznacza to operowanie paradoksem, subtelność, minimalizm i osiągnięcie stanu świadomości zwanego "satori" polegającego na wyzbyciu się własnego "ja". Najlepsze haiku nie pozwalają na jakąkolwiek interpretację. Starają się zawrzeć jak najwięcej prawdy w opisie natury i zaskakującą refleksję.

Domyślacie się jak trudnym wyzwaniem dla tłumaczy jest haiku?
W swoim przekładzie, Beata Szymańska i Anna Kuchta odeszły od schematu 5, 7, 5 i zbliżyły się do poezji naszego kręgu kulturowego, bowiem dokonały przekładu poetyckiego, a nie filologicznego. Świadomie zrezygnowały z części realiów oraz dodatkowych wyjaśnień, np. historycznych. Skupiły się na "istocie" haiku, jego ulotności. Czy to dobrze, czy źle? Najlepiej byłoby znać japoński i odnieść ich wersję do oryginału, albo mieć przed sobą haiku w dwóch lub kilku tłumaczeniach, porównać je i ocenić wynik ich pracy zgodnie z własnymi odczuciami.

~Matsuo Basho (1644-1694)
Twórca tradycyjnego haiku, który mógł się poszczycić największą liczbą uczniów. Nikomu nie udało się również prześcignąć go w doskonałości formy. Uważa się, że jego haiku są zapisem śladu prowadzonych medytacji - "kroplami zastygłego czasu".

wśród ciszy
głos cykady
przeszywa kamienie

dwa żywoty
pomiędzy nimi żyją
kwiaty wiśni

~Yosa Buson (1715-1784)
Znawcy uważają, że jego haiku nie dorównują Basho pod względem wewnętrznej harmonii, ale jest bardziej wrażliwy i spostrzegawczy, a w jego wierszach można zobaczyć charakterystyczny "odcisk" indywidualizmu - niezgodnego z zasadami zen. W swojej twórczości nawiązuje do materialności opisywanego świata i ludzkiego wymiaru, również w sensie psychologicznym.

święto góry Horai
noworoczne dekoracje
a ja na wiosnę się starzeję

słowik
i wszyscy inni domownicy
zasiadają do posiłku

zbieram śliwki
moje pomarszczone ręce
pachną

~Kobayashi Issa (1763-1828)
Dostrzegał proste życie biednego człowieka i codzienne ludzkie sprawy. Pisał w większości pogodne, czasem ironiczne haiku.

wiosenny deszcz
także mysz
śpi beztrosko

zakochany kot
bez słowa
wraca do domu

na tym świecie
chodząc nad piekłem
patrzymy na kwiaty

~Masaoka Shiki (1867-1902)
Wskrzesił zainteresowanie haiku tworząc i pisząc artykuły do tokijskiej gazety "Nippon". Podkreślał, że haiku powinno być realistyczne i powinno kopiować naturę w sposób możliwie najprostszy.

winogrona
z fioletowych
stają się czarne

płatki śliwy
opadają na
moją samotność w łóżku

Cóż... Haiku siedzi we mnie gdzieś w środku i nic na to nie poradzę, a Wy jeśli jeszcze go nie próbowaliście - skosztujcie :)

Haiku kryje w sobie coś takiego, co przyciąga mnie jak magnes. Coś nieuchwytnego, pozytywnego i nienazwanego, ale poruszającego głęboko w środku, w sercu i w głowie. Coś jak przebłysk, coś jak myśl, niekiedy jak deja vu.

Ten dwujęzyczny tomik "Haiku" kupiłam przypadkiem. Wołał do mnie zza szyby księgarni. Jest bardzo japoński. Oszczędny. Minimalistyczny w formie....