Przerażająca książka o najbardziej przerażającym systemie polityczno- społecznym w Europie, czyli albańskim komunizmie za Envera Hoxhy, przy którym nawet stalinizm może lekko zblednąć.

Siłą Kadare nie jest oryginalność, ale wiarygodność. Już wcześniej inni pisarze wymierzający sprawiedliwość „najlepszemu z ustrojów” wskazywali, że - zwłaszcza w jego zaawansowanej, nie zaś wczesnej postaci - niełatwo w nim odróżnić Sprawcę od Ofiary. Wcześniejszy Sprawca może się bowiem łatwo stać Ofiarą, a ta - płynnie przeistoczyć się w pierwszego. Kundera gdzieś napisał, iż takie właśnie miejsce nazywamy piekłem.

I rzeczywiście: z tego m.in. powodu świat przedstawiony to koszmar nie tylko polityczno-społeczny, ale przede wszystkim moralno-etyczny. To świat, w którym obarczenie Innego nieprawdziwymi zarzutami to nie tylko powód do zasługi - bo tak jest zawsze i wszędzie między istotami zwanymi ludźmi .

„Musieliśmy mówić, oskarżać, obrzucać błotem najpierw siebie, potem kolegów. Mechanizm był iście diabelski: gdy już sam się poniżyłeś, łatwiej było kalać wszystkich wkoło”.

Tutaj jest to bowiem obowiązkiem, chyba że właśnie zamierzyłeś samobójstwo, a wtedy już nie musisz się głowić nad jego formą, miejscem i czasem – o to już zadba państwo....

Naprawdę najmniejszą stratą wydaje się dla narratora koniec związku z młodą, acz nie byle jaką dziewczyna, bo córką jednego z szefów wszystkich szefów. Nb. świetnym chwytem Autora jest, że narrator nie budzi w nas przesadnej sympatii (pyta wszak: „Dlaczego to wy macie mieć monopol na podejrzenia a nie ja?”). Podejrzewam nawet, ze najbardziej mu żal nawet nie utraconego „łona, prawdziwego źródła szaleństwa” do Suzany, ale spodziewanej protekcji jej tatusia….

Cóż, w piekle aniołowie bywają najwyżej przyjazdem.

Nieco cytatów

….W dnie dziury otwierała się nowa dziura i każdy myślał: och, byle nie dalej, wszystko ma swoje granice, to jest rzeczywiście świństwo! Ale następnego dnia świństwo zajmowało miejsce w porządku wartości i nie robiło już na nikim wrażenia. A co gorsza, osłabione sumienia starały się znaleźć na to jakieś usprawiedliwienie….

….Chora radość, że w ciebie nie uderzono, przesadny strach, że przyjdzie ci zapłacić za tę radość.…

…Czuliśmy, jak każdego dnia wciąga nas bezpowrotnie w swoje tryby mechanizm współwiny. …

….Ludzi ogarnęło delirium upodlenia, zaczęli nurzać się w podłości.…

….Nagłość uderzenia, niemożność przewidzenia kierunku, z którego nadejdzie burza, a przede wszystkim wybór na ślepo ofiar budziły na przemian strach i podziw dla państwa…

…Było mu pisane przeżyć strach na nowo właśnie wtedy, kiedy wydawało się, że już niżej nie może upaść, ponieważ sięgnął dna przepaści….

…Rozpoczęliśmy podróż, nie wiedząc, dokąd dotrzemy, nie wiedząc, jak długo potrwa, a potem w jej trakcie, kiedy zobaczyliśmy, żeśmy się pomylili, że jest już za późno, że odwrót stał się niemożliwy, zaczęliśmy oddawać kawałki siebie, aby nie pochłonęła nas ciemność….

…Niestety. W kilku kwestiach opóźnienia, przeoczenia albo zaniedbania nigdy się nie zdarzały…

…Kto wie, może takie jest ukryte pragnienie Wodza: poniżyć człowieka do poziomu trawożernych….

PS To piąta moja książka albańskiego Autora. Największym jego dziełem, co tam: arcydziełem, pozostaje dla mnie - i chyba już tak zostanie - „Generał martwej armii”. To tam wspiął się na absolutne wyżyny. „Krew za krew” jest tylko nieco słabsza, tak jak i „Pałac snów”.

Przerażająca książka o najbardziej przerażającym systemie polityczno- społecznym w Europie, czyli albańskim komunizmie za Envera Hoxhy, przy którym nawet stalinizm może lekko zblednąć.

Siłą Kadare nie jest oryginalność, ale wiarygodność. Już wcześniej inni pisarze wymierzający sprawiedliwość „najlepszemu z ustrojów” wskazywali, że - zwłaszcza w jego zaawansowanej, nie zaś...