Zobaczyć Stambuł to jedno z moich podróżniczych marzeń (obok Florencji i Lizbony, w której już byłem). W sumie, to nawet nie wiem, dlaczego. Pewnie wynika to z dziecięcych marzeń o poznawaniu miast cieszących się niezwykłą historią, ale zarazem niebędących turystycznymi kolebkami, takimi jak Rzym czy Paryż. Stambuł ma w sobie coś, co mnie elektryzuje i sprawia, że mógłbym się spakować za pięć minut i pójść tam pieszo. Tylko najpierw otwórzcie granice.

I chociaż stolica Turcji jest niezwykle nęcąca jako miasto na weekend lub dłużej, zaskakująco mało wiem o literaturze pochodzącej z tego będącego na styku Europy i Azji państwa. Pozostawanie w rozkroku musi przecież w jakiś sposób rzutować na kuchnię, architekturę, ludzką mentalność. Tym bardziej cieszę się, że mój wybór padł na Elif Shafak, która jest jednym z bardziej cenionych i uznanych głosów współczesnej Turcji. Nawet jeżeli rządzącym tym krajem to się nie podoba.

Mam dosyć duży problem, żeby napisać, o czym jest „Bękart ze Stambułu”. Z jednej strony jest to historia dwóch rodzin – Kazanci oraz Czachmachczian – tylko, że nie będzie to do końca prawda, a z drugiej strony na pierwszym planie mamy dwie nastolatki – Asyę i Armanusz – jednakże to też będzie zbyt wielkie uproszczenie. Inaczej mówiąc, bohaterów jest wielu, głównie są to kobiety, a przemyślenia występujących w książce postaci poznajemy zgodnie z fabularną potrzebą autorki, która przede wszystkim opowiada historię. I to właśnie w „Bękarcie ze Stambułu” wybrzmiewa najmocniej – Shafak chce nam coś przekazać o Turcji i aby gorzkie zakończenie było łatwiejsze do przełknięcia, tworzy pyszny i zachwycający deser.

„Bękart ze Stambułu” to pozycja niezwykle przyjemna do interpretacji i dyskutowania w towarzystwie, gdyż dla Shafak nie ma tematów tabu. W swej książce porusza trudne relacje pomiędzy Turkami a Ormianami, przedstawia miejsce kobiet w muzułmańskiej społeczności, wyśmiewa stereotypy (również te religijne) i pokazuje, jak trudno odnaleźć własną tożsamość w tak zakręconym świecie. Co więcej, tytuły rozdziałów to popularne tureckie przyprawy i dodatki, wielość podejmowanych tematów najwyraźniej ma oddać zróżnicowanie kulturowe samego Stambułu, a charakterność bohaterek sprawia, że lubimy je od pierwszego wypowiedzianego zdania. Pomimo ogromu postaci i tematów, autorka ani na chwilę nie traci z oczu punktu, do którego zmierza – ukazania Turków i Turcji.

Podejrzewam, że „Bękart ze Stambułu” nie byłby tak dobrą książka, gdyby nie wspaniały, magiczny, plastyczny i sugestywny styl Shafak. Już po przeczytaniu pierwszej strony wiedziałem, że czytam coś niezwykłego. Autorka zaprosiła mnie do świata swojej powieści, a ja, dzięki pięknie plecionym zdaniom, nie mogłem odmówić. I zdecydowanie się nie zawiodłem. Książka jest intensywna i wciągająca, dzięki czemu czytanie jej było prawdziwą przyjemnością. Sam jestem zdziwiony, jak spodobała mi się ta pozycja, w końcu przede wszystkim gustuję w fantastyce. Na szczęście dobra literatura zawsze się broni.

„Bękart ze Stambułu” na pewno was zaskoczy. Nie tylko językiem, ale i przeplatającymi się losami wszystkich postaci. Shafak zadbała o kompozycję (uwielbiam klamry w powieściach), przekazała coś ważnego i sprawiła, że trudno oderwać się od jej książki. Nie wiem, czy was przekonałem do zapoznania się z tą pozycją, ale wiem jedno – moja biblioteczka wkrótce wzbogaci się o kolejne egzemplarze jej powieści.

Michał Wnuk