Przedostatni już tom. Pojawia się narastające uczucie żalu. Imponujący rozmiarami, po raz kolejny dający bezwarunkowy komfort czytelniczy. Powrót do Herlinga to za każdym razem ogromna przyjemność. Czy to po przerwie między kolejnymi tomami, czy w momentach, gdy lekturę jednego z tomów zawieszam na chwilę, by szybko do niej powrócić od innej książki. Powiedzmy od razu - Najczęściej znacznie słabszej. Pod tym względem przychodzi na myśl określenie dotyczące Glenna Goulda wykonań muzyki Bacha - trudno po nich słuchać jakichkolwiek innych. Trochę tak jest z Herlingiem. "Dziennik" zawiesza poprzeczkę wysoko i dalsza selekcja lektur staje się problematyczna.
Zasadnicze pytanie odnośnie przedostatniego tomu: czy trzyma poziom. Szybka odpowiedź: tak, bez wątpliwości. Wszystko to, co najlepsze u tego autora, jest obecne w tomie 1993-1996. Przejdźmy do elementu, który dla niektórych (cóż, na przykład dla Giedroycia kończącego współpracę ze swoim przyjacielem) może być problematyczny, czyli jasno określonego światopoglądu, w pewnych kwestiach nie uznającego szarości. To według mnie samo sedno tej twórczości, wykraczające oczywiście poza sferę literatury, estetki, sztuki. W moim przypadku konstrukcja intelektualna i moralna (taki właśnie tandem) Herlinga jest imponująca i bardzo inspirująca. To tu właśnie można mówić o autorytetach. Bardziej przystające do naszych czasów postawy takie jak relatywizowanie, ahistoryczność, abstrahowanie od osoby autora - wydają mi się niebezpieczne. Po przeczytaniu kilku tomów takiego dziennika, pogląd, według którego liczy się tekst, dzieło (stanowisko Giedroycia) w oderwaniu od biografii autora i jego wiarygodności, jest dla mnie absolutnym nieporozumieniem. Zaryzykowałbym, że poglądy tego typu odpowiadają za wiele patologii współczesnej Polski po 1989 roku. W jakiś sposób skoncentrowanie Herlinga-Grudzińskiego na kwestiach totalitaryzmów, zła i postaw moralnych, nie jest dla mnie mankamentem. Owszem, ja też lubię, gdy unika zapalczywości i decyduje się na uszczypliwość, ironię. Ale oczywiście nie oddałbym serca i umysłu pisarza za złagodzenie jego poglądów. Po raz kolejny jestem zachwycony opowiadaniami. I po raz kolejny polecam poręczne wydanie Czytelnika z reprodukcjami dzieł sztuki ważnych dla autora. Ocena musi być maksymalna.

Przedostatni już tom. Pojawia się narastające uczucie żalu. Imponujący rozmiarami, po raz kolejny dający bezwarunkowy komfort czytelniczy. Powrót do Herlinga to za każdym razem ogromna przyjemność. Czy to po przerwie między kolejnymi tomami, czy w momentach, gdy lekturę jednego z tomów zawieszam na chwilę, by szybko do niej powrócić od innej książki. Powiedzmy od razu -...