Kolejny dobry tom serii "Historia National Geographic". Oceniam układ treści, przystępność, szczegółowość, nie ruszam treści merytorycznych, bo mam po temu za małe kompetencje. Choć pewne znaki zapytania się pojawiły. Ale ogólnie praca jest dobra, logicznie skomponowana, łatwa w odbiorze, a jednocześnie zawierająca bogaty materiał faktograficzny. Po tomie poświęconym XVIII stuleciu to dobra kontynuacja dziejów powszechnych. I byłoby idealnie, gdyby nie pewna wątpliwość. Otóż w pełni rozumiem rolę dziejową Wielkiej Rewolucji Francuskiej i jej wpływ na losy świata, rozumiem (choć nie podzielam) fascynację sobą Napoleona Bonapartego, a jednak dziwi mnie poświęcenie całego tomu sytuacji Europy (niemal wyłącznie Europy) w dość krótkim czasie. Gdyby to była monografia okresu rewolucji i Napoleona - takich wątpliwości bym nie miał. Ale to przecież część trzydziestotomowego cyklu i skoro w jednym tomie pomieszczono np. całe stulecia niektórych cywilizacji, a w tomie 29. znalazł się cały wiek XIX z jego dokonaniami w dziedzinie gospodarki, przemianami społecznymi, osiągnięciami technicznymi, wynalazkami, podbojami kolonialnymi, kolejnymi nurtami w kulturze, rewolucjami, partiami politycznymi - to dlaczego względnie monotematycznemu okresowi 1789-1815 poświęcono tak dużo miejsca? Uważam, że proporcje zostały naruszone. Zastrzegam - tom jest dobry, a zastrzeżenia dotyczą jego treści w ramach serii.
Co do wątpliwości, to kilka takich mi się nasunęło.
W kilku miejscach tomu autorzy odnoszą się do osoby królowej Anny Austriaczki, przedstawiając ją w dosyć korzystnym świetle. Wydaje mi się, że nazbyt korzystnym. Sądząc z innych prac historycznych nie była to osoba aż tak mądra, szlachetna i godna pamięci, jak przedstawili ją autorzy.
Na s. 34 mowa jest o ucieczce rodziny królewskiej z Paryża - kareta wyruszyła w stronę granicy niemieckiej. To zapewne skrót myślowy, bo takiej granicy nie było - nie było przecież Niemiec.
Na s. 37 jako symbole wolności podaje się m.in trójkolorową kokardę "godło Paryża". Nie! Każde opracowanie historyczne zwraca uwagę, że do barw Paryża - niebieskiej i czerwonej - Ludwik XVI dodał barwę królewską, czyli białą i tak powstała przyszła flaga Francji. W pracy tkwi więc ewidentny błąd.
Na s. 42 marginalnie wymieniono powstanie kościuszkowskie (trudno, mogę zrozumieć) w dość dziwacznym kontekście - "(...) w Polsce idee rewolucyjne splotły się z postulatami narodowymi, co doprowadziło do wystąpień o charakterze "jakobińskim". Na ziemiach polskich wybuchło powstanie pod wodzą Kościuszki, który ogłosił dekret o wyzwoleniu chłopów pańszczyźnianych". Pomijając wątek jakobiński - czy naprawdę dekret Kościuszki (właściwie - uniwersał) był tu najważniejszy. Dodam, że o żadnym wyzwoleniu nie było mowy - ograniczano pańszczyznę i poddaństwo, nadano chłopom wolność osobistą, ale do pełnej swobody to jeszcze daleko. A poza tym uniwersał w praktyce nie wszedł w życie.
Mapa na stronie 43 - wyjątkowo niechlujna (w końcu do National Geographic mam prawo oczekiwać perfekcji). Np. powstanie kościuszkowskie zaznaczono gdzieś w okolicach Zielonej Góry. Szkoda, że nie Drezna.
Na s. 48 zamiast "cesarz Austrii II Leopold" powinno być "cesarz Austrii Leopold II".
Kilkakrotnie, m.in. na mapie na ss.56-57, pojawia się Plac Zwycięstwa w Paryżu. Z tekstu i umiejscowienia na mapie wynika, że jest to Place de la Concorde, czyli Zgody. Powstał w II połowie XVIII w. jako plac Ludwika XVI, by w okresie rewolucji zmienić nazwę na plac Rewolucji. W 1795 r. nadano dzisiejszą nazwę, choć poprzednie jeszcze wracały trzykrotnie. Jednakże nigdy nie pojawiła się nazwa plac Zwycięstwa. A może ktoś nie potrafił przetłumaczyć z francuskiego słowa concorde?
Na s. 57 jest notka o Bastylii jako więzieniu: "Zostało zdobyte i zburzone 14 lipca". Zdobyte - tak, zburzone - niezupełnie. Rzeczywiście, początek rozbiórki (tak!) rozpoczął się 15, ale była to inicjatywa prywatna przedsiębiorcy budowlanego Palloya, który traktował to jako dobry interes i nie przerwał prac mimo zakazów władz miejskich. Oficjalnie następnego dnia władze Paryża wydały taką zgodę. Paryżanie uznali ten czyn za patriotyczny i pomagali Palloyowi w burzeniu obiektu. Rozbiórka trwała do 6 lutego 1790 r., a Palloy kupił cegły za bardzo małe pieniądze. A potem zbudował z nich kilka kamienic, a inne przeznaczył na "pamiątki narodowe", także sprzedawane za spore pieniądze. No i legendę diabli wzięli. Bardziej szczegółowy opis znajduje się w pracy Roberta Bieleckiego "Bastylia 1789".
Kilkakrotnie w tekście (np. na s. 74) wymieniona została mało zdecydowana część Konwentu Narodowego jako Równina. Jednakże znacznie częściej w opracowaniach historycznych wymienia się tę liczną grupę jako Bagno.
Na s. 97 w tekście wymieniono miejscowość Leoben (prawidłowo),która jest też na mapie, tyle, ze pod nazwą Loeben (nieprawidłową).
S. 122 i Francuzi docierający do Madrytu "przełamawszy słaby opór Hiszpanów po Somosierrą". Chyba jednak nie aż tak słaby, skoro kilka szturmów się nie powiodło.
Na ss. 135 i 136 wymieniono kongres wiedeński. I napisano, że ukształtował Europę na 100 lat. Dlaczego w takim razie nawet podręczniki szkolne opisują to wydarzenie o wiele dokładniej, niż jest to w tym tomie? Po szczegółach okresu rewolucji nagle taki lakoniczny tekst - doprawdy nie uchodzi tak potraktować "tańczący kongres"! Żeby nie byc gołosłownym - nie wymieniono Królestwa Polskiego, połączenia Belgii i Holandii, Szwecji i Norwegii, nie wspomniano o uporządkowaniu dyplomacji ani o Świętym Przymierzu. Takie podejście do tego wydarzenia uważam za niedopuszczalne w syntezie dziejów świata.
W kalendarium na s. 150 Babeuf planuje komunistyczny przewrót. Zanim jeszcze wykrystalizowała się ideologia komunistyczna! Prekursor!

Ogólnie zastrzeżeń nie jest wiele w warstwie reakcyjnej i merytorycznej (choć może specjaliści od tego okresu historii coś jeszcze znajdą). Natomiast uważam za zbyt drobiazgowe ujecie samej rewolucji, niemal dzień po dniu, które byłoby znakomite w pracy poza serią. Również wybielanie Marii Antoniny, a także Ludwika XVI (osamotniona ofiara wydarzeń) to subiektywny i zarazem kontrowersyjny sąd autorów. Sądzę, że zawodowi specjaliści od tej epoki nie mieliby problemów z obaleniem tego obrazu, nadmiernie gloryfikującego parę królewską.
A jednak, mimo wszystko, polecam tę pracę jako bardzo szczegółowy opis czasów rewolucji i (nieco skromniej) Napoleona.

Kolejny dobry tom serii "Historia National Geographic". Oceniam układ treści, przystępność, szczegółowość, nie ruszam treści merytorycznych, bo mam po temu za małe kompetencje. Choć pewne znaki zapytania się pojawiły. Ale ogólnie praca jest dobra, logicznie skomponowana, łatwa w odbiorze, a jednocześnie zawierająca bogaty materiał faktograficzny. Po tomie poświęconym XVIII...